Bilim Kurgu Dosyası: Ütopya ve distopya nedir

Bilimkurgu denince akla gelen ilk yayınevlerinden İthaki. Bilim kurgu hakkında sohbetimizden aktarımlarım devam ediyor. Yayınevinden Çeviri Edebiyat Yayım Sorumlusu Alican Saygı Ortanca, bu bölümde ütopta ve distopya hakkında görüşlerini bildiriyor…

DİSTOPYA, ÜTOPYANIN GERÇEKLEŞMİŞ VE BAŞARISIZLIĞA UĞRAMIŞ HALİDİR

- Ütopya ve distopya nedir?

Aslında ne olduğu aşağı yukarı herkesçe bilinen ütopya kavramından ziyade burada günceli daha çok ilgilendiren distopya üzerinde durmak istiyorum.

Ütopya, bir nevi kusursuz bir hayali yaşam ve yönetim biçimi. Distopya ise –ki anti-ütopya ya da karşı-ütopya da denir– kavram olarak ütopyanın tersi değil. Yani distopya dediğimizde insanlara acı çektirmek, onları sömürmek üzere iktidara gelmiş insanlar bütününü aklımıza getirmeden önce bunu göz önünde bulundurmak gerek.

(Arthur C. Clarke)

Distopya, ütopyadan doğuyor bir nevi…

Ütopyanın hayali ve gerçekleşemeyecek bir yapı olduğunu biliyoruz. İşte distopyanın “ne olduğu” kendini tam olarak burada gösteriyor zira distopya, ütopyanın gerçekleşmiş ve başarısızlığa uğramış halidir. Arthur C. Clarke’ın bu konu üzerine söylediği, “Hiçbir ütopya toplumun bütün bireylerine sonsuza dek tatmin sağlayamaz” sözü de ütopyaların distopyaya dönüşmesinin kaçınılmaz olduğunu gösteriyor. Yani birilerinin ütopyası her zaman bir başkasının distopyası oluyor.

(Ray Bradbury)

Ne işe yarar bu kavramlar?

Bradbury, Fahrenheit 451’in bir gelecek tahmini olmadığını söylüyor ve ekliyor, “Bu kitapgelecek için bir uyarı”. Distopyanın sanırım pragmatik anlamda “işe yarar” olma durumu burada saklı.

“Bu düzen böyle devam ederse sonumuzun kıyamet olması kaçınılmaz, bir çözüm bulmamız gerek” diyebilmek adına önemli. Orwell, bunu Sovyetler üzerinden ele almayı tercih etmiş; Bradbury ise McCarthyciliği çıkış noktası olarak almış ve doğru olduğuna inanılan düzenin yozlaşmaya başladığında kendisi sonunu nasıl hazırladığını dehşet verici biçimde anlatmıştır.

Sevgili Alican Saygı Ortanca'ya teşekkürler...

İlk bölüm "Bilim Kurgu Dosyası: Sinema ve edebiyat birbirini besliyor" için tıklayınız.

*

Instagram: biyografivekitap