Herman Melville…
Adı benim için Moby Dick romanının yazarı olmasından ibaretti. Şimdi hakkında ne çok şey biliyorum. Bir hayatı okumak ne çok şey düşürüyor insanın aklına ve de taştığında kalbine. Bazen aslında çok kötüymüş gibi düşündüğümüz şeyler nasıl da iyi olabiliyor.
Her düştüğümüzde kalkıp devam etmesek, hiç tadı olur muydu hayatın? Herman, vazgeçseydi hayatından, şu an biz onu hiç tanımayacaktık. Evet, belki dünya gözüyle göremedi Moby Dick ve sonrasının ona getirdiklerini; ama eminim tüm bunları öğreneceği bir başka dünya mümkün…
Hırslı olup gezinen ruhunla dünyadaki görevini tamamladığın için senin adına çok mutluyum Herman Melville…
Sevgimle…
Çocukluğu
Herman, 01 Ağustos 1819’da, Manhatta, New York'ta, Maria Gansevoort ve Allan çiftinin sekiz çocuğundan üçüncüsü olarak dünyaya geldiğinde ailesi ona “Herman Melvill” adını verdi. Ailesi zengin bir soyağacına sahipti. Annesi Maria, New York’taki ilk Hollandalı ailelerden birinden geliyordu ve babası Allan da, eski Bostonlu zengin bir ailedendi. Ancak babası Allan, mal varlığını uzun süre elinde tutamayacaktı. Babası iflas ettiğinde Herman 11, öldüğünde ise henüz 13 yaşındaydı. Herman istikrarsız ve çokça mutsuz bir çocukluk geçirmişti. Artık büyümek zorundaydı.
Maria, 17 yaşından küçük 8 çocukla yapayalnız kalmıştı. Ne yapacağını bilemiyordu. Kocasından geriye bir hayli yüklü bir borç kalmıştı. Kocasının alacaklarından kurtulmak umuduyla soyadlarına bir “e” ekletti Maria. Artık onlar “Merville” ailesiydiler.
Herman, eğitimini ihmal ermiyordu; ama bir yandan da çeşitli işlerde çalışarak ailesine destek olmalıydı. Bu şekilde tam beş yıl geçirdi. Bu beş yılda yaptığı en önemli şey ise, tarih ile antropoloji alanında ve çokça da Shakespeare okumaktı. Bu zamanlar, belki o dünya gözüyle göremeyecekti ama- ona önemli bir isim kazandıracaktı…
Zorlu gençlik yılları
18’ine geldiğinde Herman, Liverpool’e giden bir gemiye tayfa olarak bindi. Başka türlü kalıcı bir iş de bulamıyordu. Aynı gemiyle New York’a geri dönecekti. Çalışma amaçlı da olsa bu seyahat, Herman’a ileride romanlar yazdıracak enfes bir deneyimdi.
Deniz macerası şimdilik bitmişti. Boşta kalmak gibi bir lüksü yoktu. Çünkü bu aynı zamanda aç kalmak demekti. Birkaç yıl New York’ta özel ders vererek kazandı ekmeğini.
1841’de yeniden bir deniz seyahati çıktı karşısına. 1841’de Acushnet adında bir balina gemisine denizci olarak kabul edilmişti. Pasifik’te yeni bir maceraydı bu.
Tam 18 ay kaldı bu gemide. Daha da sürdü aslında bu seyahat; ama Herman bunun bir parçası olmadı. Gemidekilerin kötü tavrı karada bile çekilmezdi, denizin ortasında da kalamazdı. Onun gibi düşünen bir arkadaşı, Richard Tobias Green ile Markiz Adaları’na vardıklarında gemiden kaçtılar.
Dönmenin bir yolunu arıyorlardı. Yamyam olarak bilinen Typee yerlilerinin arasında bir ay kadar yaşadıktan sonra, adaya gelen bir Avustralya gemisi ile yeniden denizciliğe döndüler. Herman’ın şansı pek iyi gitmiyordu. Bu kez de gemide bir isyan çıktı ve Herman da isyana katılmakla suçlanarak Tahiti civarında bir hapishanede birkaç gün tutuklu kaldıktan sonra gönderildi. Ülkesine dönmenin bir yolunu bulamıyordu. 1843 yazını Tahiti yerlileri ile geçirdi. İşte şu yaşanan zorlu zamanlar, mükemmel Moby Dick romanına dönüşecekti…
Bir başka balina gemisiyle de, yolu Hawaii’ye kadar uzandı…
(Çocukları)
Şimdi yazmak zamanı
Herman, bugüne dek yaşamış, biriktirmişti de, şimdi aktarmanın zamanıydı sanki. Otuzlu yaşlarındaydı, Boston’a dönmüştü ve artık deniz seferleri bitmişti. Biri daha çıkmayacaktı.
Çocukluğundan bu yana Herman’ı diğer kardeşlerinden farkı kılan yanı okumaya olan düşkünlüğüydü. Ailesi şimdi ona, kendi kitaplarını yazması konusunda teşvikte bulunuyordu. Yerlilerle birlikte geçirdiği günlerini anlattığı ilk iki kitabına “Tippee” ve “Omoo” adlarını verdi. 1846’da yayımladığı bu iki kitaptan sonra, 1850’de, bu kez bahriye erlerinin zorlu hayatlarını konu aldığı “White Jackef”i çıkardı.
(Eizabeth Knapp Shaw Melville)
Ünlü yazar Herman Melville evlendi
Herman, yazdığı kitaplarla bir anda hem İngiltere hem de ABD’de adını duyulan ünlü bir yazar oluvermişti. Çocukluğunda yitirdiğini hissettiği şu zenginlik, nüfus var ya, sanki onu geri kazanıyordu. Şimdilik böyle hissediyordu en azından.
Tam da üne kavuştuğu bu dönemde, eski bir aile dostlarının kızı olan Eizabeth Knapp Shaw ile evlendiler. Bu evlilik, onlara dört de çocuk getirdi. 1850’de Massachusetts’te bir çiftlik evi satın alıp burada yaşamaya başladılar. Herman bu evde 13 yıl yaşayacak, yazacak, bir yandan da çiftlik işleriyle uğraşacaktı…
Bu evde üst kata bir çalışma odası yapmıştı. Kuzeye bakan penceresinden Massachustts’in en yüksek dağı Mount Greylock’un zirvesini saran o mükemmel havayı görüyordu. Çalışırken en büyük motivasyonu bu görüntüydü. Moby Dick’in el yazmasını, işte bu odada yazdı…
“Arrowhead” adını verdiği bu çiftlik evi, çok sonra bir müzeye dönüşecekti…
(Evi - Arrowhead)
Ve büyük eser, Moby Dick
Yazarken bundan habersizdi; ama bu eser onun adıyla anılan enfes bir Amerikan Klasiğine dönüşecekti. Aslında Herman yazarken elbette çok umutluydu. Ama yazım süreci bile anlamlı, özenli, bir başka hava taşıyordu bir kere…
Herman, Moby Dick’e başladığında aslında bir balina avcılığı serüveni yazmanın peşindeydi. İşte tam bu dönemde Amerikali Yazar Nathaniel Hawthorne ile tanıştılar. Arkadaş olmuşlardı. Hawthorne, bildiklerini, yeri geldiğinde tecrübelerini ve en çok da içinden geldiği gibi doğal fikirlerini paylaşıyordu Herman ile. Bu kitap üzerine Herman’a tavsiyesi ise, kesinlikle simgesel anlamlarla yüklü bir romana çevirmesi yönündeydi.
Herman, tam da dostunun dediği gibi yaptı. Hatta eserini dostuna adamıştı. 1851’de tamamladı Herman, Moby Dick’i. Kaptan Ahab’ın, Pequod adlı bir balina gemisindeki son yolculuğunu, balinaları nasıl avladıklarını anlatıyordu. Ancak bundan çok fazlasıydı. Okuyucusunu, okuduklarını düşünmeye itiyordu ve insan, kitabın derinliği işte o anda keşfediyordu.
Kitap ilk kez 14 Kasım 1851’de, New York Harper&Brothers tarafından basıldı. Ancak bu Herman’ın dünya üzerinde çöküşünün ilk resmi olmuştu. Kitap, beklediği başarıyı kazanmadı ve üstüne bir de olumsuz eleştiriler almıştı. Çünkü Herman Melwille’yi tanıyan okuyucusu, beklediğinin dışında bir türle karşılaşınca, hayal kırıklığına uğramıştı. Londra gazeteleri aslında olumlu eleştirilerde bulundu; ama Amerikan eleştirmenler, semboller ve karmaşıklık karşısında şaşkındılar.
Bir gün Amerikan Klasikleri arasına girecekti aslında Moby Dick, evet; ama Herman, bunu dünyaya gözüyle hiç görmedi…
(Moby Dick)
Ya sonra…
Herman, sadece ilk kitaplarıyla kazandığı ünü değil, şimdi maddi durumunu da yitiriyordu. Babasının oğlu mu olacaktı yoksa?
Yayımcısı Harper’s, Herman’ın bir sonraki romanını basmayı reddetti. Artık para sıkıntısı çekiyorlardı. Ama neyse ki o böyle durumlara karşı antrenmanlıydı. 1863’te Arrwhead adını verdiği evini sattı ve kronikleşen maddi sıkıntılar sebebiyle New York’a döndü. Manhattan’da bir küçük eve yerleştiler. Aslında burada ailesinin kalabalığına dönmüştü. Onların nüfusundan yararlandı ve ABD Gümrük Servisinde düzenli bir iş buldu.
1866’da, New York’ta Gümrük Müfettişi olarak çalışmaya başlamıştı. Bir yandan da yazmaya devam ediyordu, vazgeçmedi. Belki de kendindeki ışıktan emindi.
“Pierre” ve “Piazza Memories” bu dönemde yazdığı kitaplardı. Artık bir kere ilgiyi yitirmişti; bu kitaplar da tutmadı. Herman da “Belki düz yazıdan uzaklaşmam gerek” hissine kapılmış olacak ki, kendini tamamen şiir yazmaya adadı. Ancak onları da kendi parasıyla batırabiliyordu.
1888’de, işinden emekliye ayrıldı. Şimdi en büyük eserlerinden biri sayılacak “Billy Budd”ı yazmaya hazırlanıyordu…
Herman Melville öldü
Emekliliği sonrası Herman, “Billy Budd” adını verdiği eserini yazmaya kaptırmıştı kendini. 1891’de artık basılmaya hazırdı. Ancak Herman’ın ömrü vefa etmeyecekti. Herman, 28 Eylül 1891’de, New York’taki evinde geçirdiği kalp krizi sonucu hayata gözlerini kapadı…
Kuşkusuz istikrarsız bir mutsuzlukla ilerleyen çocukluğundan sonra, ölümüne yaklaştığı zamanlar da onun için çocukluğuna dönmek gibiydi. Zaten unutulmaya yüz tutmuş bir yazar olan Herman Melwille, ölümünün ardından tamamen unutuldu. Sonra neden, 1920’lerde yeniden keşfedildi. Hatta eserleri Amerikan Kütüphanesi tarafından toplanıp basılan ilk yazardı. Bundan sonra büyük bir yazar olarak kabul gördü.
Evet, belki bunları dünya gözüyle göremedi; ama eminim ki, mutluluktan yana dikiş tutmayan ruhu huzur buldu. Değeri bu dünyadan gittikten sonra anlaşılan, hayatı bir yerde çözümlemiş bir Herman Melwille geçti bu dünyadan…
İyi ki…
Not:
Biyografisini okumak istediğiniz kişileri lütfen bizimle paylaşın.
