Topçu Kışlası'nın tarihi önemi

Tarihinde İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi'nin, 16 Eylül 2011 tarihinde aldığı kararla Kentsel Tasarım Projesi ile bir bütünlük içerisinde değerlendirilerek tekrar inşa edilmesi kararlaştırılan Taksim Topçu Kışlası, yapıldığı III. Selim döneminden inşa edilen tümüyle yıkıldığı 1940'a kadar İstanbul'un belleğinde önemli izler bırakmış bir yapıdır.

Yapıldıktan sonra birkaç kez yangın geçiren ve tadilat gören yapı Sultan Abdülmecit döneminde Tophane Müşiri Damat Gürcü Halil Rifat Paşa tarafından yeniden yapılmıştır. Uzun kanatları ve ortasında geniş kocaman bir avlusu olan iki katlı bu kışlanın köşelerinde ve her kanadının ortasında üç katlı yüksek bölümleri bulunuyordu. Rus ve Hint mimarilerinden esinlenen kışlanın iki anıtsal giriş kapısının biri Harbiye Caddesi'ne, diğeri Talimhâne Caddesine açılmaktaydı. Kompleks Osmanlı ordusunun modernleştirilmesi sürecinde önemli bir rol oynamış, Sultan Abdülaziz'in 1864 yılında burada yemek yemesi o günlerin önemli bir olayı olarak tarihe geçmiştir.

31 MART İSYANIN BAŞLADIĞI MEKAN

Kışla'nın tarihindeki en önemli olay, 31 Mart Vakası sırasında ve sonrasında yaşanmıştır. 1909 yılının 12 Nisan'ı 13 Nisan'a bağlayan gecesi, Taksim Kışlası'ndaki Avcı Taburu'na bağlı askerler, subaylarına karşı ayaklanarak Heyet-i Mebusan'ın önünde toplanmışlar ve İttihat Terakki hükümetinden şeriata uygun yönetim istemişlerdir. Uzlaşma yolunu seçen Hüseyin Hilmi Paşa kabinesi istifa etmiştir.

TOPÇU KIŞLASINDA BÜYÜK ÇATIŞMA

Bu süreçte ayaklanan grupların İttihatçı subayları, gazetecileri ve mebusları karşılarına çıktığı yerde öldürmeleriyle tırmanan gergin ortamda hükümet ve meclis etkisiz kalınca II. Abdülhamid yeniden duruma hakim olmuştur. İstanbul'da iktidarı yitiren İttihat ve Terakki, Selanik'teki 3. Ordu bünyesinde ayaklanmayı bastırmak üzere kurulan Hareket Ordusu'nu Istanbul'a getirtmiştir. 23 Nisan'ı 24 Nisan'a bağlayan gece İstanbul'a girmeye başlayan Hareket Ordusu'na başarısız bir direniş gösteren ayaklanmacılar daha sonra teslim olmuşlardır.Bu süreçte en önemli çatışmalar Taksim'deki Topçu Kışlası önünde olmuştur. Aynı günlerde Heyet-i Mebusan ve Heyet-i Ayan Yeşilköy'de toplanarak Hareket Ordusu'nun meşruluğunu onaylamışlardı.

İSYANI İTTİHAT VE TERAKKİ'NİN ÇIKARDIĞI SÖYLENİR

31 Mart İsyanı'nda amaç İttihat Terakki hükümetini devirmek gibi görünse de teşkilat mensupları alt edemedikleri II. Abdülhamid'i al aşağı etmek için böyle bir plan tertiplemişlerdir. Hükümdarı tahtından eden eylem sonunda başarıya ulaşmış, dirayetli padişah yerini İttihat Terakki'nin elinde oyuncak olan V. Mehmet Reşad'a devretmiştir.

UZUN SÜRE TAKSİM STADI OLARAK KULLANILDI

Ayaklanmanın bastırılmasından sonra sıkıyönetim ilan edilerek elebaşları Divan-ı Harp'te yargılanarak ölüm cezasına çarptırılmışlardır. Meclis-i Umumi Milli adı altında toplanan Heyet-i Mebusan ve Heyet-i Ayan 27 Nisan'da II. Abdülhamid'in tahttan indirilmesini, yerine V. Mehmet Reşat'ın geçirilmesini kararlaştırmıştır. Ayrıca II. Abdülhamid'in İstanbul'da kalması da sakıncalı bulunarak Selanik'te zorunlu ikameti uygun görülmüştür. 31 Mart Olayı'ndan sonra önemini yitiren kışla, 1913'te Sanayi ve Ticaret Şirket-i Milliye-i Osmaniye'ye satılmıştır. Binanın ortasındaki büyük avlu futbol sahası haline getirilmiş ve uzun yıllar futbol maçları ile çeşitli gösteriler için kullanılmıştır. İstanbul'un işgali sırasında Fransız kuvvetlerinin emrindeki Senegalli askerler burada kalmıştır. Cumhuriyetin ilanından sonra da kışlanın avlusu futbol sahası olarak kullanılmayı sürdürmüş ve Taksim Stadı olarak pek çok karşılaşmaya mekan olmuştur.

İNÖNÜ HEYKELİ DİKİLMEDİ GEZİ PARKI OLDU

1935 ile 1951 yılları arasında İstanbul'un nazım planını hazırlayıp uygulayan şehir planlamacısı Henri Prost'un 1937'deki önerisi ile 1940'ta kışlanın yıkılması kararlaştırılmıştır. Kışlanın yıkımından sonra boşalacak alana konutlar ve sosyal etkinlik yapıları öngörülmüştür. Harbiye'ye kadar uzanacak büyük bir park da düşünülmüş ancak Prost planında yer alan düzenlemelerin pek azı gerçekleştirilebilmiştir. İsmet İnönü'nün cumhurbaşkanlığı dönemindeki bu düzenleme aslında kışladan boşalan alana ön tarafında İnönü'nün at üstünde heykelinin de yer alacağı "İnönü Gezisi" adıyla büyük bir tören meydanı amaçlanmış kısmen de uygulanabilmiştir. Heykel hiçbir zaman buradaki kaidesinin üzerine konulamamıştır. Bugün Maçka'da bulunmaktadır. Daha sonraki süreçte ise bu alana bugün tartışmaların odağında olan Taksim Gezi Parkı yapılmıştır.