Batı'dan Doğu'ya eksen kayması: Turquerie Akımı

Tarihimizde en çok duyduğunuz kelime belkide "batılılaşma" kelimesidir. Modernleşme, çağdaşlaşma manasına gelen bu kelime, günümüzde standartların üzerinde olmayı temsil ediyor. Belki de uluslar için bir zorunluluk haline getirilen batılılaşma gibi zamanında da "doğululaşma" bir hedef, ulaşılması hayal edilen noktadaydı.

BATI'NIN EKSEN KAYMASI

16'ıncı yüzyıldan 18'inci yüzyıla kadar Batı Avrupalılar, Türklerin yaşam tarzını, sanat ve kültürünü taklit eden bir akım oluşturdular. Özellikle Fransızların başını çektiği bu akıma Türköri (Turquerie) akımı deniyor.

Şaşaalı dönemler yaşayan Osmanlı, Avrupa'nın dikkatini üzerine çekmiş, yaşam tarzı ve kültür, sanat özellikleri ile Avrupa'da ikinci bir Rönesans etkisi oluşturmuştur. Özellikle 1721'de Yirmisekiz Mehmed Çelebi'nin Paris'e elçi olarak gönderilmesi Türk modasının Batı'daki etkisini artırmış, Türköri akımının kuvvetlenmesini ve iyice yayılmasını sağlandı.

BATI'NIN TÜRK ÖZENTİLİĞİ

Kahve, kaliteli kumaşlar ve ve bazı yiyecekler, bu dönemde Avrupalıların kullanımına sunuldu. Türk kültürünün tanıtımı ile buralara ulaşan kültür unsurları, Avrupa'da zamanla çok tutuldu ve aranan popüler bir meta haline geldi.

Osmanlı tarihi konusunda bir güneş olan büyük tarihçi Halil İnalcık, Osmanlı Uygarlığı isimli kitabında 18'inci yüzyıl Avrupası'nda¸ sırf Türklere özenmek için sarık sarıp¸ cübbe giyen¸ Türk usulü düğün yapan¸ şatolarda Türk halıları¸ Türk lalesi¸ Türk içeceği kahve bulundurmayı âdet edinen soylular ile saraylılara sıkça rastlandığını belirtiyor.

Aynı kitapta yer alan bir anekdotta Fransız elçisi Herbette'in o dönemden ; "Paris âdeta İstanbul mahallelerinden biri hâline geldi." demekten kendini alamadığından bahsediliyor.

MADAME DE POMPADOUR VE TÜRKLÜĞE MERAKI

Fransa'nın asilzadelerinden olan Madame de Pompadour da zamanın Türk kültürüne meraklı kişilerinden birisi oldu. Tıpkı Halil İnalcık'ın kitabında bahsettiği gibi "Türk gibi giyinmek" tabirini gerçekleştiren Pompadour, ünlü ressam Charles André Van Loo'ya poz vererek "Türk Hanımefendi" resminin ortaya çıkmasına neden oldu.

Türk kültürü 16 ila 18'inci yüzyıllar arasında Avrupa'da bir Rönesans etkisi oluşturarak bir dönemin Avrupa'sını kasıp kavurdu.