Bergama’nın tıp tarihindeki önemi
Özel Haber

Tarih boyunca birçok uygarlığa ev sahipliği yapmış Bergama, çeşitli bilimlerin doğuşuna da tanıklık etti. Bunlardan biri de tıp. Antik tıp aletleriyle ilgili olarak dünyada bilinen dört koleksiyondan üçü Anadolu’da keşfedilip yurtdışını götürüldü. Bunlar; iki Efes Koleksiyonu ile Kolophon Koleksiyonu. Bergama bu koleksiyonlar sayesinde dünya tıp literatürüne geçmeye hak kazandı.

Bergama’nın tıp tarihindeki önemi

TIPTA İLKLERİN ÖNCÜSÜ

İzmir’in güzel ilçesi Bergama, çamur gibi doğal tedavi yollarının ilk kez kullanıldığı, tıp ve eczacılık simgesi olan yılanın bulunduğu, ilk büyük hastane olan Asklepion'un kurulduğu, ilk psikoterapinin yapıldığı ve ilk afyon modeli ilaçların hazırlandığı kentti.

BİRİNCİ EFES KOLEKSİYONU

Birinci Efes Koleksiyonu’nun ilginç bir bulunuş öyküsü var. Alman göz hekimi Theodor Meyer-Steineg 1905 yılında, Efes’te uzunca bir süre araştırma yapmak için kalır, oradaki yerli hastalara göz hekimliği yapar. Bir gün bir köylü elinde bir deste antik tıp aletiyle çıkagelir. Kendi ifadesine göre köylü, bu aletlerden bazılarını evde bıçak olarak kullandığı söyler. Efesli köylünün getirdiği bu alet takımı sayesinde, şimdiye kadar örneği olmayan Diocles Kaşığı’nın örneği keşfedilmiş oldu.

Hatta Romalı yazar Archigenes’in yazılarında, diğer çok önemli keşfimiz olan ölü fetusu rahimden çıkarmada kullanılan ‘’cephalotribe’’ aletini kaleme aldı. Ayrıca, iltihaplı diş özünü delip apseyi boşaltarak hastayı rahatlanan delgi ‘’trepan’’ aleti de yer alıyordu.

II. DÜNYA SAVAŞINDA KAYBOLUYORLAR

Birinci Efes Koleksiyonu’nun bundan sonraki öyküsü daha da ilginç. Aletler, İkinci Dünya Savaşı’nda bir sandığa doldurulup kaldırılmış ve daha sonra kaybolması oldu. Tesadüfen cephalotribe gibi bazı nadir aletler yeniden ele geçirildi. Şu an Almanya’nın Jena’da Friedrich Schiller Üniversitesi’nde hala sergileniyor.

Bergama’nın tıp tarihindeki önemi

KOLOPHON KOLEKSİYONU

Anadolu’dan yurtdışına gönderilen ikinci önemli koleksiyon 1915 yılında Kolophon’da (Değirmendere) bulunuyor. Önce o dönemin İzmir Hollanda Başkonsolosunun eline geçmiş, o da Amerikalı zengin bir koleksiyoncuya satmış. En sonunda Baltimore’da John Hopkins Üniversitesi’nde tıp tarihi müzesine girmeyi başarıyor.

TIP TARİHİ AÇISINDAN ÇOK ÖNEMLİ PARÇALAR

Koleksiyon’da bulunan Casa di Sirico olarak kayda geçen villadaki duvar freskinde, resmi görülen ok çıkarma pensi, kafa tasına uygulanan trepanasyonda kullanılan delgi yayı, çeşitli pensler ve kan alma kapları ile bronz vantuzlar, teraziler tıp tarihi açısından çok önemli parçalar.

İKİNCİ EFES KOLEKSİYONU

İkinci Efes Koleksiyonu toplamda 220 parçadan oluşuyor. Şu an Almanya’da Mainz’de Eömisch-Germanisches Zentralmuzeum’da korunuyor. Parçalara öyle değer veriyorlar ki teşhir bile etmiyorlar. Koleksiyondaki ilaç kapları, oftelmolojik alet seti, mesaneden taş çıkarma aletleri ve jinokolojik muayene spekulumu gibi aletler bulunuyor.

Bergama’nın tıp tarihindeki önemi