Determinizm nedir
Detay Haber

Belirlenircilik, gerekircilik veya belirlenimlilik evreninin işleyişinin, evrende gerçekleşen olayların çeşitli bilimsel yasalarla belirlenmiş olduğunu ve bu belirlenmiş olayların gerçekleşmelerinin zorunlu olduğunu öne süren öğretiye determinizm deniliyor. Yani öğretiye göre her şey belirlenmiştir ve değişmesi mümkün değildir. Bu görüş başta ahlak felsefesi olmak üzere felsefenin çeşitli dallarının uğraş ve çalışma alanına bir görüştür. Ahlak felsefesindeki "İnsan ahlaki eylemde bulunurken özgür müdür?" sorusunu yanıtlamaya çalışır.

Determinizm nedir

NEDENSELLİK İLKESİ TEMEL TAŞI

Günlük hayatta aldığımız kararlar, düşüncelerimiz, eylemlerimiz, ahlaki tercihlerimiz belirlenmiş ve kesin kurallar içerisindedir. Özgür irade yanılsamadır. Bize özgü sandığımız hareketlerimiz sadece bilimsel yasaların işleyişidir. İnsanın iradesi nedenler zinciri ile gelişen bir durumdur ve bu durumda insanın etkisi yoktur. Sadece nedenler ve sonuçlar vardır. Bu sebepten nedensellik ilkesi determinizmin temel taşıdır.

Determinizm nedir

PİERRE-SİMON LAPLACE’DEN KLASİK AÇIKLAMA

Evrende bir düzen vardır ve nedenler ile sonuçlar bu düzen içerisinde işler. Bu düzen çözüldüğünde nedenler ve sonuçların açıklanıp, daha sonra gelişecek olayların bilgisini elde etmek mümkün olacaktır. Spinoza'nın determinizm anlayışına göre ise aklın tamamen objektif oluşu mutlak determinizm olarak nitelendirilir. Determinizmin klasik açıklamasını 18. yüzyılda Pierre-Simon Laplace yapmıştır. Bu açıklamaya göre evrenin bugünkü durumu, evrenin önceki durumunun sonucu, sonraki durumunun ise nedenidir.

Determinizm nedir

DETERMİNİZMİN DALLARI

Determinizm kararların sebeplerinin incelenmesi için farklı dallara ayrılmıştır. Bunlar şu şekilde açıklanmıştır:

Mekanik determinizm: İnsanın kararları kendi dışındaki nedenlerin sonucudur.

Ekonomik determinizm: Ekonomik etkenler insanın kararlarında belirleyicidir.

Toplumsal (oto) determinizm: İnsanın iradesi yaşadığı toplum değişkenleri (eğitim, ekonomi, sağlık, mal varlığı) ile belirlenir.

Tarihsel determinizm: İnsanın kararlarının belirlenmesinde tarihi olaylar etkilidir.

Deneysel determinizm: Deney ile elde edilen veriler, tekrar bağımsız olarak sabit sonuçlara sahiptir. Pozitif bilimlerin açıklanmasında etkili olan determinizmdir. Bu anlayışa göre mucize gibi olaylar yoktur. Bilimlerin kuralları sabittir ve bu da belirli durumları ortaya çıkarır.

Determinizm nedir

KANITLAR

Psikolojik kanıt: İnsan karar verirken, dış uyarıcıların etkisindedir. Duygular bilinçaltının yansımasıdır. Bu nedenle insan özgür hissetse bile özgür değildir.

Sosyolojik kanıt: İnsan toplum içindeki diğer bireylerin davranışlarından etkilenebilir ve etkilenen insan özgür değildir.

Ahlak kanıtı: İnsan ahlak kurallarının belirlediği sınırlar içinde hareket etmek zorunda olduğu için özgür değildir.

Hukuk kanıtı: Hukuk kuralları insanların eylemlerinde etkili olduğu için insan özgür değildir.