Fransız yazar, doktor François Rabelais, Gargantua kitabı Ortaçağ’dan Rönesans’a geçiş sürecini anlamak bakımınndan, yani taşıdığı yüksek edebi niteliğin yanı sıra yazıldığı dönemi de belli yönleriyle eleştirel bir açıdan ele alması bakımından oldukça değerlidir.
Eserde dönemin toplumsal meseleleri ve dinden kaynaklı hakim anlayışı ve alışkanlıkları ile skolastik düşüncenin aksi istikamette gelişen aklı esas alan “yeni tarz ve yaklaşımlar” bir çatışma olarak Gargantua’da işlenmiştir.
SOFİSTLER TARAFINDAN VERİLEN DERSLER
Keyif ehli olarak tanımlanan Kral Grandgouiser ile Gargamelle’in, Gargantua isimli bir oğlu olur. Grandgouiser oğlunda bir zekâ pırıltısı görüp onun iyi bir eğitim almasını istediğinden oğluna hocalar tutar. Skolastik anlayışa göre büyük sofist bilgin Thubal Holoferne’den toplamda tam 43 yıl, 11 ay, 2 hafta ders alır. Hocasının ölümünün ardından, bu sefer kendisine tutulan Jobelin Bride adlı meşhur öğretmenin tedrisatından geçecektir Gargantua.
MÖ 5. yüzyılda para karşılığında felsefe öğreten gezgin felsefeciler. Romanda dönemin karanlık Avrupa'sında bu geleneğin devam ettiğini görüyoruz.
GARGANTUA'YA GÖSTERİLEN ÖZEL ÇABA
Gargantua, aldığı eğitimle gittikçe ebleh ve aptal birine dönüşen Gargantua’yı babası bir iddia üzerine yalnızca iki yıl modern bir eğitim görmüş Eudemon isimli gencin karşısına çıkarır. Eudemon davranışları ve konuşmaları ile takdir toplarken, Gargantua inekler gibi ağlar. Babası bunun üzerine öğretmeni kovar ve tavsiye üzerine oğlunu, yeni ve farklı bir eğitim anlayışına sahip olan Ponokrates isimli öğretmenin yanına verir.
Rabelais eserinde bize önce Gargantua’nın aldığı skolastik eğitim anlayışına bağlı olarak nasıl gittikçe çirkin ve kaba davranışlar sergileyip, ölçüsüz konuşmalar yaptığını gösterir. Sonrasındaysa Ponokrates’in verdiği eğitimle Gargantua’nın nasıl günbegün akıllanıp, oturmasını, kalkmasını bilen, akıllıca sözler eden, müstakbel bir krala yakışır şekilde insanları yönetmeyi bilen birine dönüştüğünü gösterir.
İKİ FARKLI EĞİTİM ANLAYIŞI
Rabelais, iki apayrı dünya görüşünün ve ona bağlı ortaya çıkmış iki farklı eğitim anlayışının, insanı ne hâlden ne hâle soktuğunu mukayese eder ve bol bol kaba sözlerle ve yer yer eski sistemin temsilcilerine ve kurumlarına (Kiliseler ve Paris’te skolastik anlayışa göre yapan eğitim yapan kurumlar. Metinde ismi geçenler: Notre Dame Katedrali, Sorbonne Üniversitesi ve Montaigu Koleji) özellikle ağır göndermelerde bulunarak eleştirisini yapar.
Skolastik düşünceyi anlatan sanat tarihine ait bir görsel.
YOZLAŞAN TOPLUMA DAİR ELEŞTİRİLER
Söz konusu eserde yapılan salt eğitim sistemi üzerine bir eleştiri gibi görünmekle beraber, esasında Rabelais bütün hayata, yani kilisenin ve skolastik felsefenin baskısıyla yozlaşan eğitime ve sanata; kısıtlanan her türlü özgürlüğe, zincir vurulan akla, çıkarlarından ve istikbalinden başka bir şey düşünmeyip soysuzlaşan insana dair genel bir eleştiri sunar eserinde.
Gargantua'nın 1537 baskısından başlık sayfası Paris...
MİZAH YOLUYLA AKTARILAN MESAJLAR
Yazar, eski toplum ve onun üyelerine karşı bazen çeşitli söz oyunlarına başvurarak, zaman zaman da buna dahi gerek duymayıp doğrudan en galiz kelimelerle yüklenmekten ve onları en kötü durumla içerisinde göstermekten kendisini alıkoyamaz. Dönemin şartları düşünüldüğünde Rabelais’nin mizahi dili, şakaları bile belki bir meydan okuma sayılabilir.
Rabelais’nin mizahi bir tarafı da olsa muarızlarına karşı kullandığı ağır dil düşünüldüğünde, onun bu tercihinde eski toplum ve onun kurumlarıyla geçmişte kurduğu ilişkinin etkili olabileceğini söylemek yanlış olmayacaktır. Söz konusu durumu Gargantua’nın ele geçirdiği çanları almak için kilise tarafından görevlendirilen aç gözlü ve dilenci kılıklı Yuhanna Yerakliyus ve ismiyle müsemma kişiliği somutlamaktadır.
François Rabelais...
RASYONEL VE MODERN EĞİTİM ANLAYIŞI
Eserin sonunda Gargantua dostlarıyla beraber bağnaz ve akıl dışı skolastik sistemin ve ondan nemalanan çıkarcı, softa din adamlarının vaaz ettiğinin tam tersi pek çok farklılığa sahip her bakımdan yeni bir manastır yaptırır. Rabelais’in manastırı, yozlaşmış, baskıcı eski dine karşı, yeni kucaklayıcı dinin; eski kof ve ilkel eğitime karşı yeni modern ve rasyonel eğitim yer alır.
Gargantua, eski bağnaz ve çıkarcı din adamları ve öğretmenlere karşı yeni açık görüşlü ve tokgözlü din adamı ve öğretmenlerin bir cevabıdır.
Kitap sayfası için iletişim: ergul.tosun@ensonhaber.com
Daha Fazla Yorum Yükle
0 Yorum Yapılmış