93 Harbi olarak anılan 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı’nda Anadolu Ordusu Başkumandanı Mareşal Gazi Ahmet Muhtar Paşa’nın mühimme başkatibi olarak görev yapan Mehmed Ârif Bey’in hatıraları, bir yandan Kafkas Cephesi’ndeki hadiseleri anlatırken diğer yandan Osmanlı ordusu durumu ve bölge halkını HARBn yaşamına dair gözlemler sunması bakımından büyük bir önem taşıyor.
Asker olmamasına rağmen harp boyunca bulunduğu mevki itibarıyla olayların yakından tanığı olan Mehmed Ârif Bey’in hatıratı, 93 Harbi ve Osmanlı Devleti'nin son dönemine ait derinlikli bir panorama sunuyor.
93 Harbi’nden önceki siyasi durum ve yaşanan gelişmelerle söze başlayan Mehmed Ârif Bey; Bosna Hersek, Karadağ, Sırp ve Bulgar isyanlarını, bu isyanların Anadolu’ya etkisini, Osmanlı’nın siyasi ve idari vaziyetini ve Avrupa devletlerinin nüfuz mücadelesini dikkate alıyor.
BİR SAVAŞIN ANATOMİSİ
Rusların Osmanlı topraklarına girmesiyle savaşın seyrini, Osmanlı kuvvetlerinin miktarı, Doğu Beyazıt’ın işgali, Kars önünde cereyan eden savaş ve Kars ahalisinin büyük kahramanlıkları, Ardahan’ın düşman eline geçmesi, Oltu’nun işgali ve kurtarılması, düşmanın yaptığı hileler, kumandanın karşılaştığı güçlükler, Erzurum-Kars arasında çekilen sıkıntıları ayrıntılı olarak anlatıyor.
Sayfa: 738
SAVAŞIN YALNIZ GÖRÜNEN SAHNELERİ
Mehmed Ârif Bey, eserinde savaşın yalnız görünen sahnelerini kaydetmekle kalmamış; bundan çok daha önemli olarak, olayların resmî tarihlere geçmesi mümkün olmayan perde arkasını gözler önüne sermiştir. 93 Harbi esnasında subayların, erlerin, gönüllülerin ve harp sahasındaki Müslim-Gayrimüslim, dost-düşman her kavim ve kabileden muhtelif sivil halkın ruh hâllerini, inançlarını, duygu ve düşüncelerini, hep beraber çekilen maddî ve beşerî güçlükleri; geçirilen buhranlı ve değişken ruhî durumları; kahramanlıkla korkaklık, cesaretle bozgun arasında gidip gelen insanî refleksleri, buna sebep olan eski ve yeni siyasî ve sosyal şartların mahiyetini, gelenek görenek ve eğitim sisteminin bu hâllere olan tesirlerini tespit etmeye çalışan Ârif Bey bu yolda çok isabetli teşhis ve tahlillerde bulunmuştur.
VAZGEÇİLMEZ KAYNAK
93 Harbi’nin seyrini, cereyan eden olayları tüm yönleriyle aktarırken oldukça eleştirel yaklaşarak yaşanan büyük mağlubiyetin ve felaketlerin sebebini aramaktan geri durmayan Mehmed Arif Bey’in hatıratı “Başımıza Gelenler” yakın tarihe dair ibretlik bir bakış ve vazgeçilmez bir kaynak.
