Seyahatleri ile ünlü Evliya Çelebi ve Seyahatnamesi

Çelebi Ailesi’nin kökenleri Kütahya’ya dayanıyordu ve fetihten sonra İstanbul’a yerleşmişlerdi. Evliya Çelebi’nin dedesi Kara Ahmet Bey’in dedesi Yavuz Özbek, fetih sırasında Fatih Sultan Mehmed’in akıncılarındandı ve fetih ganimeti ile Unkapanı’nda yüz dükkan, bir cami (Yavuz Sinan Camii) ve bir de ev yaptırmıştı…

Seyahatleri ile dönemine ve yüzyıllar sonrasına damga vuran Evliya Çelebi için doğumunun 400. Yılı olan 2001 yılı, Evliya Çelebi Yılı ilan edilmişti. Bugün Evliya Çelebi’nin doğum günü! 409. Yılı, hayatından kesitlerle anıyoruz…

SEYAHATLER BİR RÜYA İLE BAŞLADI

Evliya Çelebi, küçük yaşlarından beri yeni yerler görmek, yeni insanlar tanımak arzusundaydı. Bir de bir rüya görmüştü ki, artık sarayda kalamazdı. 19 Ağustos 1630’da, 1040 Muharrem ayının Aşure Gecesi’nde rüyasında, İstanbul’da, Yemiş iskelesi civarındaki Ahi Çelebi Camii’nde olduğunu görmüştü. Müthiş bir duygu hissettiren cemaatin baş tarafında Hz. Muhammed duruyordu. Yanında dört sadık halifesi ve ashapları da vardı. Yanına gidip şefaat dilemeyi öyle çok arzuluyordu ki, bir yandan da yanına gitmeye cesareti yoktu. Sonunda tüm gücünü toplayıp geldiğinde ise, “Şefaat ya Resulullah” diyeceğine, “Seyahat ya Resulullah” demişti. Bu rüya, onu 70 yaşına dek sürecek ne olursa olsun vazgeçmeyeceği seyahatlerin başlama sebebi oldu. Evliya Çelebi, 1630 – 1681 yılları arasında hep seyahat etti…

İLK SEYAHATİ İSTANBUL’A

Rüyası onu öylesine etkilemişti ki, ilk gezisini İstanbul ve çevresinde yaptı. Babası onun uzaklara gitmesini istemiyordu, ancak oğlu da yerinde duracağa benzemiyordu. 1640 yılı başlarında babasından gizli 35 gün sürecek seyahati için Bursa’ya gitmek üzere yola koyulmuştu. Oğlunun her zorluğu göğüslediğini gören babası artık daha çok yoluna taş koymayacaktı. Bundan böyle onun için ancak dua etti. Hatta döneminin önemli şeyhlerinden Abdü’l-ahat Nuri Efendi ile birlikte hepsinin tek tek elini öpüp hayır duasını da almasını sağlamıştı.

Artık içi rahat bir şekilde bir sonraki gezisi için yola koyulabilirdi. Evliya Çelebi, 1640 Temmuz’unda İzmit’e yola çıktı. 50 yılı aşkın seyahat yaşamında, o dönemin Osmanlı sınırları içinde bulunan hemen bütün yerleri karış karış gezecek, insanını tanıyacaktı…

SEYAHATNAME

Bunca seyahat elbette bir yere varmalıydı, Evliya Çelebi bir iz bırakmalıydı. 17. Yüzyılda yazdığı 10 ciltlik kitabına “Seyahatname” adını vermişti. Halk etimolojisinin bolca yer aldığı eserinde, halkın anlayacağı yalın bir dil kullanmıştı. Gözlemlediği olayları gerçek bir gözden anlatıyor, ancak zaman zaman fantastik anlatımlara da yer veriyordu. Ne kadar yer gördüyse, her yeri, insanlarını, tüm özellikleri ile mümkün olduğunca anlatıyordu. Kültür ve tarih adına pek çok bilgi barındıran bu eser, zamanla özellikle gezi edebiyatı bakımından oldukça değerli kılınacaktı. Zira en eski bilgileri barındırıyordu…

Yıllara göre gezdiği yerleri 10 ciltte toplayan Evliya Çelebi Seyahatname’si yıllara göre şu yerleri içeriyordu:

1630 -    İstanbul ve çevresi

1640 – Anadolu, Kafkaslar, Girit, Azerbaycan

1640 – Suriye, Filistin, Ermenistan, Rumeli

1655 – Doğu Anadolu Bölgesi, Irak, İran

1656 – Rusya, Balkanlar

1663/1664 – Macaristan (Askeri seferler)

1664 – Avusturya, Kırım, (ikinci kez) Kafkaslar

1667-1670 – Yunanistan, (ikinci kez) Kırım, Rumeli

1671 – (Hac için) Hicaz, Mekke, Medine

1672 – Mısır, Sudan

*

Instagram: biyografivekitap