Evliya Çelebi’nin seyahat rotası

Evliya Çelebi, Seyahatname'sini yazarken gezdiği yerleri anlatmanın yanında, bahsettiği doğaüstü olaylarla da sıkça tartışıldı. Çelebi de, pek çok gencin kafasında olduğu gibi gezmek, dünyayı keşfetmek istiyordu. Sonunda pek çoğumuzun atamadığı o cesur adımı attı ve atıyla birlikte saraydan ayrıldı. 1630 yılında yola koyulan Evliya Çelebi, 50 yıllık gezi serüveninde gittiği her yeri kaleme aldı. Evliya Çelebi seyahat etmeye aşıktı. İstanbul ve çevresindeki dolaşmalarına 1630'da, daha 19 yaşlarında iken başlamıştı. O zamana dek çok iyi bir eğitim hayatı olan Çelebi, okul dışında da özel hocalardan Kur’an, Arapça, güzel yazı, musiki, beden eğitimi ve yabancı dil dersleri alıyordu; son derece bilgili ve kültürlüydü. DÜNYAYI KARIŞ KARIŞ GEZDİ Osmanlı İmparatorluğu'nun o dönemki sınırları içinde yer alan hemen hemen her yeri gezdi, savaşlara katıldı, birçok kez ölümle burun buruna geldi ama hayatta kaldı; bulduğu her fırsatta kaleme kâğıda sarıldı. Çelebi’nin gezdiği her toprak, tarihe ışık tutarak gerçek Osmanlı'yı görmemizi sağladı. 47 ÜLKE GEZDİ 70 yılı aşkın bir hayat yaşamış ve bu sürenin 50 yılını seyahatlerde geçirmiş olan ünlü seyyah, tam 47 ülke gezdi; Almanya, Arabistan, Arnavutluk, Avusturya, Azerbaycan, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Cibuti, Çek, Çeçenistan, Dağıstan, Eritre, Ermenistan, Filistin, Güney Sudan, Gürcistan, Habeşistan (Etopya), Hırvatistan, Irak, İran, İsrail, Kabartay-Balkarya, Karaçay-Çerkezya, Kalmukistan, Karadağ, Kenya, Kının, Kosova, Kuzey Sudan, Kuveyt, Lübnan, Macaristan, Makedonya, Mısır, Moldovya, Polonya, Romanya, Rusya, Somali, Slovakya, Slovenya, Suriye, Tataristan, Türkiye, Ukrayna, Ürdün, Yunanistan. MİRAS DEĞERİNDE SEYAHAT NOTLARI: 257 ŞEHİR Evliya Çelebi, at sırtında 47 ülkede gerçekleştirdiği yolculuğunda 257 şehir değiştirdi; adım attığı her yerden kendi yorumlarını da katarak bilgi verirken, gözlemlediği her şeyi altı metre uzunluğundaki haritayla ölümsüzleştirdi. Osmanlı’da gezip gördüklerini kaleme alan isim çok az. Bu yüzden Evliya Çelebi’nin her notu birer miras değerinde. BİRİNCİ CİLT: İSTANBUL’DAN BURSA’YA Gezdiği ülkelerin yeme içme alışkanlıkları, ekonomik düzeni, giyim şekli, coğrafi durumu, dili, gelenek ve görenekleri hakkında ilginç bilgiler veren âlim, gözlemlerine bu eserinde tarih ve yer belirterek yer verdi. Evliyâ Çelebi, ilk faaliyeti olan İstanbul gezileri neticesinde başlı başına bir İstanbul tarihi sayılabilecek Seyahatnâme’nin birinci cildini yazdı. İKİNCİ CİLT: İLGİNÇ HİKÂYELERDEN... İkinci ciltte Bursa ve Mudanya’yı anlatan Çelebi, Trabzon, Batum, Girit, Erzurum, Azerbaycan ve Gürcistan gezilerine yer veriyor. Çelebi’nin eserinde dikkat çeken bir diğer nokta da, kaleme aldığı doğaüstü ve abartılı olaylar. Kimi zaman başından geçen korkunç bir hikayeyi anlatan Evliya Çelebi, kimi zaman akılalmaz, gerçeküstü olaylardan bahsediyor. Bir notunda; İstanbul'a dönerken Karadeniz'de korkunç bir fırtınaya yakalandığı yazıyor. Kendi ifadesine göre üç gün, önce geminin bir sandalı, sonra da büyük bir tahta parçası üstünde ölümle pençeleştikten sonra, bugünkü Bulgaristan kıyılarına çıkıp canını kurtardığını anlatıyor. Bir başka olayda ise Karakancolos gecelerinde ortaya çıkan ve insan kanı içen cadılardan bahsedilmiş. Anlatılana göre, bazı gecelerde cadılar, musallat oldukları kişinin kanını içip hasta oluyorlardı. (Cadılar, musallat oldukları kişilerin kanlarını içerdi) (Temsili) 3.CİLT: OSMANLI’NIN KÜLTÜRÜNÜ BİZLERE AKTARIYOR İstanbul’u karış karış gezen Çelebi'nin, üçüncü ciltdinde han, hamam, medrese, cami ve sokakları tek tek betimlediğini görüyoruz. İstanbul’un ardından rotasını Bursa’ya çeviren Çelebi, üçüncü cildinde Şam - Suriye, Filistin - Urmiye, Sivas, El-Cezire, Ermenistan, Rumeli, (Bulgaristan ve Dobruca) seyahatlari hakkındaki notlarına yer veriyor. İRAN’DAN VARNA’YA… Dördüncü ciltte İstanbul’dan Van’a kadar yol üzerindeki bütün şehir ve kasabalar; Malatya, Diyarbakır, Mardin, Sincar, Bitlis, Ahlat. Evliya Çelebi’nin elçi olarak İran’a gidişi; beşinci ciltte ise Trakya bölgesinden bahsediyor. Varna'dan sonra Gelibolu, Belgrad, Üsküp, Sofya gezisinden notlar görüyoruz. Çelebi, gezdiği ülkelerin yeme içme alışkanlıkları, ekonomisi, giyim şekli, coğrafi durumu, dili, gelenek ve görenekleri hakkında ilginç bilgiler veriyor. ALTINCI CİLT: AVRUPA SEYAHATİ Altıncı ciltte Avrupa’ya açılan Çelebi'nin, başta Almanya ve Macaristan olmak üzere birçok ülkeden şehir notlarına şahit oluyoruz; Transilvanya seferi, Arnavutluk’a gidiş, Macar seferi, Almanya, Hersek’e gönderilmesi, Ragusa seyahati, Karadağ seferi, Kanije seferi, Flemenk’e ve Baltık Denizi'ne kadar gitmesi anlatılıyor. Evliya Çelebi'nin zamanında mevcut olup da bugün bulunmayan köyler, kasabalar, camiler, mezarlar hakkındaki satırları, aynı zamanda birinci derecede kaynak değerini taşıyor. KIRIM, GİRİT, SELANİK… Yedinci cildi Avusturya, Kırım, Dağıstan, Viyana, Budapeşte gibi ülkeler seyrediyor. Sekizinci cilde baktığımızda ise Çelebi, Yunanistan üzerinden Arnavutluk ve Manastır, Kırım, Girit, Selanik, Rumeli gibi yerleri ziyaret ediyor. Evliya Çelebi bugün bile, yurt dışında en az Türkiye’de olduğu kadar tanınıyor. DOKUZUNCU CİLT: EGE VE AKDENİZ KIYILARI Dokuzuncu ciltte Ege ve Akdeniz kıyılarını (Kütahya, Afyon, Manisa, İzmir, Sakız Adası, Kuşadası, Aydın, Amasya, Tire, Denizli, Muğla, Bodrum, Ege adaları, Isparta, Antalya, Alanya, Karaman, Silifke, Tarsus, Adana, Maraş, Antep, Kilis, Urfa, Rakka, Halep, Lazkiye, Şam, Beyrut, Sayda, Safed, Nablus, Kudüs, Medine, Mekke) benzersiz bir şekilde işleyen Çelebi, ülkemize bizi tekrardan hayran bırakıyor. Son cildinde Mısır’a doğru yola koyulan gezgin Evliya, seyahatinin biteceğinden habersiz, son satırlarını bize aktarıyor. (Evliya Çelebi'nin harita notlarından) SON SEFER MISIR'A Çelebi, Mısır ve Sudan seferlerinde son bulan seyahatiyle kalemi bırakıyor. Evliya Çelebi'nin ne zaman öldüğü, nerede gömülü olduğu bugün hala tam olarak bilinmese de, gezmek için gittiği son yerin Mısır olduğu ve 1682 yılından sonra vefat ettiği söyleniyor. 18 PADİŞAHLIK, 7 İKLİM, 7 BİN KALE GÖRDÜ Seyahat ettiği 51 yıl boyunca 7 iklim ve 18 padişahlık gören Çelebi'nin gezip gördüğü kale sayısı ise 7.060. HAYATI BOYUNCA BEKARDI Hayatı boyunca hiç evlenmeyen ve kendisini 50 yıl boyunca gezip, görmeye adayan Çelebi’nin seyahat notları, bizlere aktardığı bilgilerin her satırı birer altın değerinde. Gezdiği yerlerde yalnız gördüklerini, duyduklarını aktarmakla kalmayan Evliya Çelebi, onlara kendi yorumlarını, düşüncelerini de katarak gezi yazılarına yeni bir içerik kazandırmıştır. EVLİYA ÇELEBİ'NİN SEYAHAT ROTASI VE TARİHLERİ O zamandan beri birçok yabancı bilim adamı Çelebi hakkında araştırma yaptı ve eseri birçok dile çevrilip yayımlandı. 10 ciltten oluşan Seyahatname'de Evliya Çelebi'nin hangi yıllarda nereye gittiğine ulaşabiliyoruz. 47 ülke, 257 şehir gezen Çelebi'nin gezi rotası; Birinci cilt: İstanbul (1630-1640) İkinci cilt: Bursa (1640), İzmit (1640), Bartın (1640), Sinop (1640), Samsun (1640), Giresun (1640), Trabzon (1640), Rize (1640), Kırım (1640), Azak (1640), Anavarin (1645), Hanya (1645), Düzce (1646), Bolu (1646), Amasya (1646), Erzurum (1646), Nahçıvan (1647), Tebriz (1647), Erdebil (1647), Revan (1647), Gence (1647), Baku (1647), Tiflis (1647), Ahıska (1647), Ardahan (1647), Kars (1647), Bayburt (1647), Gürcistan (1647), Erzincan (1648), Gümüşhane (1648), Çorum (1648), Ankara (1648). Üçüncü cilt: Eskişehir (1648), Konya (1648), Adana (1648), Hama (1648), Humus (1648), Şam (1648), Akka (1649), Filistin (1649) Yafa (1649), Gazze (1649), Halep (1649), Urfa (1649), Maraş (1649), Kayseri (1649), Aksaray (1649), Sivas (1649), Bitlis (1649), Muş (1649), Bingöl (1649), Çankırı (1650), Şumnu (1651 ), Rusçuk (1651 ), Silistre (1651 ), Köstence (1652), Sofya (1652), Edirne (1653). Dördüncü cilt: Malatya (1655), Diyarbakır (1655), Mardin (1655), Batman (1655), Bitlis (1655), Van (1655), Urumiye (1655), Nihavend (1655), Hoy (1655), Isfahan (1655), Hemedan (1655) Kazvin (1655), Tahran (1655), Bağdad (1656), Basra (1656), Erbil (1656), Musul (1656). Beşinci cilt: Siirt (1656), Tokat (1656), Varna (1656), Deliorman (1656), Bender (1657), İlvov (1657), Kiev (1657), Çanakkale (1659), Yaş (1659), Bükreş (1659), Niş (1660), Belgrad (1660), Tımışvar (1660), Saraybosna (1661), Zagrep (1661), Yenipazar (1661), Priştine (1661), Üsküp (1661), Köstendil (1661), Manastır (1661), Semendire (1661), Tuzla (1661), Tiran (1662), Podgoriçe (1662). Altıncı cilt: Plevne (1663), Vidin (1663), Mohaç/Mihaç (1663), Estergon (1663), Uyvar (1663), Amsterdam (1663), Venedik Kalesi (1664), Zigetvar (1664), Kanije (1664), Zagrep (1664), Mostar Kalesi (1664), Budin Kalesi (1664). Yedinci cilt: Karlofça (1665), Eğri (1665), Komaran (1665), Yanık (1665), Viyana (1665), Kişinev (1665), Gözleve (1665) Kırım’da, Bahçesaray (1665), Akmescid (1665), Sudak (1665), Kefe Kalesi (1665). Sekizinci cilt: Dimetoka (1667), Ferecik (1667), Gümülcine (1667), Avrethisar (1667), Kavala (1667), Dırama (1667), Siroz (1667), Selanik (1667), Karaferye (1667), Alasonya (1667), Tırhala (1667), Atina (1667), Gördüs (1667), Kefalonya (1667), Anavarin (1667), Moton (1667), Koron (1667), Mizistre (1667), Anapoli (1667), Girit, (1667), Hanya (1667), Kandiye (1669), Sudak (1669), Mora (1670), Angili Kasrı (1670), Preveze (1670), Delvine (1670), Avlonya (1670), Elbasan (1670), Ohri (1670), İştib (1670), Tikveş (1670), Usturumça (1670), Tekirdağı (1670). Dokuzuncu cilt: Kütahya (1671), Afyonkarahisar (1671), Uşak (1671), Manisa (1671), İzmir (1671), Aydın (1671), Denizli (1671), Muğla (1671), Isparta (1671), Antalya (1671), Karaman (1671), Adana (1671), Maraş (1671), Ayntab (1671), Kilis (1671), Halep (1671), Şam (1671), Trablus-şam (1671), Lazkiye (1671), Beyrut (1671), Sayda (1671), Kudüs (1671), Medine (1672), Mekke (1672). Onuncu cilt: Kahire (1672), İskenderiye (1672), İsne (1672), İsvan (1672), Funcistan (1672), Habeşistan (1672), Sudan-Sennare (1672-1673), Kenya (1672-1673), Somali (1673), Eritre (1673), Cibuti (1673).

Evliya Çelebi’nin seyahat rotası

10 ciltlik Seyahatname ile 50 yıl süren tarihi gezi serüveninin rotasında kaybolmak için Evliya Çelebi’nin yolundan gidiyoruz, sizi de yanımızda götürüyoruz.