Tarım Bakanlığı'ndan gıdada en çok merak edilenler

Tarım ve Orman Bakanlığı'nın internet sitesinde, vatandaşların en fazla sorduğu sorular ve doğru yanıtları "Biliyor muydunuz?" başlığıyla listeleniyor.

İşte, bugüne kadar bildiklerinizi sorgulatacak ve gıdada doğru bilinen yanlışları aydınlatan o kritik sorular ve yanıtları:

EKMEK FİYATLARINI KİM BELİRLİYOR ?

Ekmek fiyat tarifelerinin belirlenmesine dair iş ve işlemler, “Esnaf ve Sanatkârlarca Üretilen Mal Ve Hizmetlerin Fiyat Tarifeleri Hakkında Yönetmelik” ve “Tacir ve Sanayiciler Tarafından Üretilen Mal ve Hizmetlerin Azami Fiyat Tarifelerinin Düzenlenmesi Hakkında Yönetmelik” kapsamında ilgili kurum ve kuruluşlarca yürütülmekte olup, Bakanlığımızca düzenlenmemektedir.

GIDALARDA DOMUZ KAYNAKLI GIDA KATKI MADDELERİ VE ENZİMLER KULLANILIYOR MU?

Bütün gıdalarda, gıda katkı maddelerinde, gıda enzimlerinde ve gıda aroma vericilerinde domuz kaynaklı gıda katkı maddelerinin kullanımı, mevzuat gereği yasaktır.

İnsan saçından L-sistein üretimine, gıda katkı maddesi olarak ithalatına, gıda maddelerinde kullanımına izin verilmemektedir.

ZAYIFLAMA, KİLO ALMA, CİNSEL PERFORMANS VB. AMAÇLI ÜRÜNLERE TAKVİYE EDİCİ GIDA ONAYI VERİLİYOR MU?

Takviye edici gıdalar dahil olmak üzere bütün gıdalarda kullanılabilecek sağlık beyanları, Sağlık Bakanlığı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu’nun yetkisindedir.

Bakanlığımızca takviye edici gıdalar dahil olmak üzere hiçbir gıda için kilo verdirici, kilo aldırıcı, boy uzatıcı, cinsel performansı arttırıcı, sigara bıraktırıcı, hastalıkları iyileştirici, hücre yenileyici, zeka arttırıcı, beyin geliştirici, bağışıklık artırıcı vb. niteliklerde hiçbir ürüne onay verilmemektedir.

YUMURTA KABUĞU ÜZERİNDE HANGİ BİLGİLER YER ALIYOR? BU BİLGİLER NEYİ İFADE EDİYOR ?

İnsan tüketimi için piyasaya sunulan yumurtalar, A sınıfı sofralık yumurta olarak adlandırılır. A sınıfı sofralık yumurtaların üzerinde Tarım ve Orman Bakanlığının bilgisayar destekli veri tabanına kaydedilirken kanatlı işletmelerine Bakanlık il/ilçe müdürlükleri tarafından verilen, bir haneli yetiştirme metodu kodu, iki haneli ülke kodu ve iki haneli il trafik kodunun ardından gelen işletmeye özgü 10 rakamlı bir sayı ile birlikte toplam 15 haneden oluşan işletme numarası ile yine Tarım ve Orman Bakanlığının bilgisayar destekli veri tabanına kaydedilirken kanatlı işletmelerinde bulunan her bir kümesteki sürülere Bakanlık il/ilçe müdürlükleri tarafından verilen 1, 2, 3, ... gibi kümes numarası verilir.

Yetiştirme metodu kodu ile işletme ve kümes numarası kolayca görülebilir, okunaklı ve en az 2 mm yükseklikte olacak şekilde yumurta kabuğu üzerine damgalanır. İşletme numarası damgalanırken, yetiştirme metodu kodu, il trafik kodu ve işletmeye özgü kod arasında bulunan ve bilgisayar destekli veri tabanında işletme numarasını 15 haneye tamamlamak için kullanılan sıfırlar damgalanmayabilir. Ayrıca A sınıfı yumurtanın üzerine isteğe bağlı olarak yumurtlama tarihi de damgalanabilir.

A sınıfı yumurta kabuğuna işletme ve kümes numarası yanında yetiştirme metodu kodunun da damgalanması ve etiket bilgilerinde yetiştirme metodu kodunun açıklanması zorunludur. Yetiştirme metodu kodu, işletme ve kümes numarası önüne, organik yetiştiricilik için 0, free range (açık dolaşıma erişim) yetiştiricilik için 1, kümeste kafessiz yetiştiricilik için 2 ve kafesli yetiştiricilik için 3 olacak şekilde sistem tarafından otomatik olarak verilmektedir.

Örnek: Organik yetiştiricilik için 0TR060000060000-01

GIDA SATIN ALIRKEN NELERE DİKKAT ETMEK GEREKİR?

Gıdaların etiket bilgilerini mutlaka okuyun.

Son tüketim tarihi veya tavsiye edilen tüketim tarihinin bulunup bulunmadığını kontrol edin. Son tüketim tarihi geçmiş gıdaları kesinlikle satın almayın.

Ambalajı bozulmuş, bombaj yapmış, şişmiş, delinmiş, sızıntı yapmış ambalajlı gıdaları satın almayın.

Etiket üzerindeki uyarılara dikkat edin ve her ürünün kendine özgü muhafaza şartlarında (sıcaklık, nem, ışık, vb…) satışa sunulup sunulmadığını kontrol edin.

Dondurulmuş gıdalarda soğuk zincirin kırılmamasına dikkat edin.

GIDALARIN EVDE MUHAFAZASINDA NELERE DİKKAT ETMEK GEREKİR?

Satın aldığınız gıdaları uygun sıcaklıkta muhafaza edin.

Et ve et ürünleri ile süt ve ürünlerini buzdolabı koşullarında 0-4° C’de muhafaza edin.

Pişirilmiş gıdaları hemen tüketin ya da daha sonra tüketecekseniz hızla soğutun, buzdolabında muhafaza edin ve tüketilecek miktarını ısıtın.

Pişmiş gıdanın tekrar tekrar ısıtılmasından kaçının.

Kuru gıdaları karanlık, serin, kuru yerde muhafaza edin.

Dondurulmuş ürünleri -18 derecede muhafaza edin, tüketileceği zaman buzdolabında çözündürün ve çözündürüldükten sonra tekrar dondurmayın.

TAKLİT VE TAĞŞİŞ YAPILMIŞ ÜRÜNLERİ NASIL ÖĞRENEBİLİRİM?

Bakanlığımızca gıda ve yemde taklit ve tağşiş yaptığı kesinleşen firmalar hakkında internet sayfamızda kamuoyu duyurusu yapılmaktadır. İnternet sitemizi (www.tarimorman.gov.tr) takip ederek taklit ve tağşiş yapan firma adlarını, internet sitesinde yayımlandığı tarihten itibaren 30 gün süre ile duyurular bölümünde bulabilirsiniz.

PANCARDAN VE KAMIŞTAN ELDE EDİLEN ŞEKERLER ARASINDA FARK VAR MI?

Beyaz şeker (sakaroz) üretim prosesinde, ham maddenin kamış veya pancar olmasına bağlı olarak bazı değişiklikler bulunmakla birlikte, her iki proses sonucu üretilen uluslararası standartlara uygun beyaz şekerler arasında kalite farkı bulunmamaktadır.

AÇIKTA SATILAN SÜT HAZIR AMBALAJLI SÜTE GÖRE DAHA MI SAĞLIKLI?

Açıkta satılan sütlerde, her zaman bruselloz hastalığına neden olan mikroorganizma ve antibiyotik kalıntısı bulunma riski vardır. Gıda işletmesine gelen sütler ise çeşitli analizlere (antibiyotik testi vb.) tabi tutularak kabul edilmekte, gerekli kriterleri sağlayamayanlar ise kabul edilmemekte ve işlenmemektedir. Zararlı mikroorganizmalar süte uygulanan pastörizasyon, sterilizasyon, UHT gibi ısıl işlemlerle elimine edilmektedir.

YOĞURTLARIN UZUN SÜRE BOZULMAMASININ NEDENİ KATKI MADDELERİ İÇERMESİ MİDİR?

Yoğurtların uzun süre bozulmaması, süt ürünleri üretim teknolojisinin gelişmesi sonucu oluşmuştur. Süte uygulanan ısıl işlem ile içerisindeki suyun bir kısmı uzaklaştırılır, aynı zamanda gıda kaynaklı hastalıklara neden olabilecek mikroorganizmalar yok edilmiş olur. Yoğurt üretiminde sağlanan kontrollü fermantasyon ile ekşimeye ve bozulmaya neden olan maddelerin oluşumu engellenir. 

Ev ortamında yapılan yoğurtlarda ise kullanılan mikroorganizmalar (endüstrideki adı starter kültür) bir önceki yoğurttan elde edilir ve fermantasyon sıcaklığı ve süresi kontrol edilemediğinden bozulma daha hızlı gerçekleşir.

SARISI DAHA KOYU RENKLİ YUMURTA DAHA TAZE MİDİR?

Yumurtanın sarısının rengi, tavuğun beslenme şekline göre değişmektedir. Yumurta sarısının rengi, kalite standardı olarak değerlendirilmemelidir. 

KÖY TAVUĞU GEÇ PİŞTİĞİNDEN DOĞAL TAVUK MUDUR?

Tavuğun geç pişmesi ırkıyla ve yaşıyla ilişkilidir. Endüstride hızlı yetişen ve kolay pişen tavuk ırkları üretildiği için markette aldığınız tavuk çok daha kolay pişmektedir. Köy tavukları geç pişer çünkü genellikle kesime uygun çabuk gelişen etlik piliç (broiler) türleri beslenmez. Köylü öncelikle tavuğun yumurtasından olabildiğince uzun süre faydalanmak ister. Öte yandan tavuğu olabildiğince uzun süre yumurtasından faydalanmak için yumurtadan kesilinceye kadar kesimlik olarak satmaz. Yani köy tavuğunun daha geç pişmesi, besilik olarak özel yetiştirilen broiler gibi genç değil daha yaşlı olması ve tavuk ırklarının farklı olmasından kaynaklanmaktadır.

TAVUK ÜRETİMİNDE KULLANILIYOR MU?

Ülkemizde antibiyotik kullanımına ilişkin yasal düzenlemeler, Avrupa Birliği (AB) mevzuatı ile uyumludur. Tedavi ve hastalık durumunda hayvanları koruma amaçları dışında antibiyotik kullanılması yasaktır.  

AB ülkelerinde yasaklanmış bir ilacın ülkemizde ruhsatlandırılması ve kullanımı söz konusu değildir.  Antibiyotikler sadece veteriner hekimin yazdığı reçete doğrultusunda kullanılabilir.  Antibiyotik kullanılması durumunda her türlü riski ortadan kaldırmak adına kesimden önce ilaç arınma süresinin (bekleme süresi) dikkate alınması da yasal zorunluluktur. 

TAVUK VE ETİ PİŞİRMEDEN ÖNCE YIKAMAK GEREKİR Mİ?

Tavuk etini pişirmeden önce suda yıkamaya gerek yoktur, tavuğu iyice pişirmek yeterlidir. Tüm diğer gıdalarda olduğu gibi pişme esnasında varsa tavukta bulunabilecek mikroorganizmalar da yapılacak yeterli pişirmeyle elemine edilecektir. 

Etler yıkandığı zaman üzerlerinde bulunabilecek mikroorganizmaları mutfağın diğer yerlerine bulaştırma riski doğmaktadır. Bu nedenle çok kirli gördüğümüz kısımlar var ise buralar yıkanmak yerine, kesip uzaklaştırılabilir. 

KABUĞU KİRLİ YUMURTA YIKANMALI MIDIR?

Tüketiciler tarafından yumurtaların dış kabuklarındaki kirlerin yıkanınca temizleneceği düşünülmektedir. Ancak yumurta yıkandığı zaman üzerinde bulunan mikroorganizmalar, yumurta kabuğunda bulunan ve gözle görülmeyen gözeneklerden içeri girer ve yumurtanın bozulma riskini artırır. Hazır ambalajlı yumurtalar yıkanmadan gıda ile teması uygun kapaklı kaplarda muhafaza edilmelidir. 

PAZARLARDA PEYNİR SATIŞI YASAL MI? AÇIKTA SATILAN TAZE PEYNİRLER GÜVENİLİR MİDİR?

Tüketicilerin bir kısmı sağlıklı oldukları gerekçesiyle pazar tezgâhlarından taze peynir satın alabilmektedir. Bu peynirler çiğ sütten yapıldıkları, pastörize edilmedikleri ve hijyenik şartlarda üretilip üretilmedikleri bilinmedikleri için insan ve toplum sağlığı açısından risk teşkil etmektedir. 

Peynir yapılan süt başta brusella olmak üzere bazı hastalık etmeni taşıyan hayvanlardan elde edilmişse, bu hastalık etmeni mikroorganizmalar peynire geçmektedir. Peynir, kontrollü sütten üretilmemiş ve elde edilen süte ısıl işlem uygulanmamışsa insan sağlığı üzerine ciddi risk oluşturacaktır. Bu nedenle kaynağı bilinmeyen ve pazar tezgâhlarında satılan taze peynirleri satın almamak gerekir. 

DONDURULMUŞ GIDALAR ODA SICAKLIĞINDA MI ÇÖZÜNDÜRÜLMELİDİR?

Donuk ürünlerin çözünme işlemi, en dışından içe doğru gerçekleşmektedir. Oda sıcaklığında çözündürülen dondurulmuş ürünlerin dış kısmı çabuk çözüneceği için gıdanın orta kısmı henüz çözünmeden, dış kısımlarında mikroorganizma üremesi başlayabilmektedir. 

Bu nedenle gıdalar; oda sıcaklığında, su içerisinde, kalorifer üzerinde veya yakınında, hafif ateşte veya direkt güneş ışığı altında bekletilerek çözdürülmemelidir. Sıcaklığın kontrol altında olduğu buzdolabında bekletilerek yavaş yavaş çözdürme en uygun yöntemdir. 

Çözdürülmüş gıdalar uzun süre bekletilmeden tüketilmeli ve tekrar dondurulmamalıdır. Bu sebeple tek seferde tüketebileceğimiz kadar dondurulmuş ürünü çözündürmeliyiz.

PEYNİR, YOĞURT, SALÇA GİBİ GIDALARIN KÜFLENMİŞ KISIMLARI ATILIP KALAN KISIM TÜKETİLEBİLİR Mİ?

Yoğurt, krema, reçel, salça, ekmek, meyve suları gibi su oranı yüksek ürünler, kırmızı et, beyaz et sosis, salam gibi et ürünleri, yumuşak sebze ve meyveler (salatalık, domates, şeftali vb.) ve pişmiş yemeklerde küflenme varsa o bölge kesilse bile tüketilmemesi önerilmektedir. Çünkü oluşan küflere ait miseller gözle görülür olmasa dahi gıdanın derinliklerine doğru gelişim gösterebilir ve bazı küf türleri insan vücuduna zararlı toksin denilen zararlı bileşikler üretebilir. 

BALIKLA BİRLİKTE YOĞURT YENİR Mİ?

Temiz sulardan elde edilmiş taze balık, bekletilmeden uygun şekilde pişirilip taze yoğurtla birlikte tüketildiği zaman zehirlenmeye sebep olmadığı bilinmektedir. Balığın yapısında histamin denilen proteinin miktarı, bayat balıkta artış gösterir. Balık sudan çıkartıldıktan sonra hızlıca soğutulmazsa histamin artışı görülür ve bu şekilde beklemiş balık tüketildiğinde histamin vücutta alerjik reaksiyonlara ve beraberinde olumsuz etkilere ve zehirlenmelere yol açabilir. Yoğurtta da histamin adlı madde bulunur. Taze olmayan balıkla birlikte yoğurt tüketilmesi histamin artışına neden olacağı için tavsiye edilmemektedir. Ancak burada önemli olan balığın tazelik derecesidir. Bu nedenlerden dolayı eğer balığın tazeliğinden eminsek, balıkla birlikte yoğurt tüketilmesinin herhangi bir sakıncası olmayacaktır.

ESMER ŞEKER BEYAZ ŞEKERDEN DAHA SAĞLIKLI MIDIR?

Esmer şeker, beyaz sofra şekerine renk vermek üzere şeker kamışı melası ilavesiyle elde edilmektedir ve temel bileşeni beyaz sofra şekeridir. Bu sebeple esmer şeker, beyaz sofra şekerinden daha sağlıklıdır denilemez. Dünya Sağlık Örgütü, serbest şeker tüketiminin toplam enerji alımının yüzde 10’undan azına düşürülmesini tavsiye etmektedir. Dolayısıyla aşırı şeker ve şekerli ürün tüketiminden kaçınılmalıdır.

SÜT TOZU ZARARLI MIDIR?

Süt tozu, sütün yaklaşık yüzde 90’ını oluşturan su içeriğinin düşük basınç ve sıcaklık altında buharlaştırmasıyla elde edilmektedir. Süt tozunda, sütün suyu uzaklaştırılmakta ve diğer besin ögeleri kalmaktadır. Süt tozu, sütün bozulmasının önlemesi, uzun süre dayanıklı hale getirilmesi, taşıma ve depolamanın kolaylaştırılması amacıyla yapılmaktadır. Süt tozları istenildiği zaman, yaklaşık 10 kat içilebilir nitelikte su eklemek ve karıştırmak yoluyla kullanılır. 

Ayrıca kahve beyazlatıcısı olarak satılan ürünler ile süt tozunun aynı ürünler olmadığı unutulmamalıdır.

TEREYAĞI, KALP VE DAMAR TIKANIKLIĞI YAPAR MI?

Aşırı yağ ve yağlı ürün tüketiminin çeşitli kalp ve damar hastalıklarına sebep olduğu bilinmektedir. Bu sebeple aşırı yağ ve yağlı ürün tüketiminden kaçınılmalı, yeterli ve dengeli beslenilmelidir. Aşırı tüketilmediği sürece tereyağı insan vücut ısısında sıvı formda vücutta sindirme katılacağından ciddi bir sağlık riskine sebep olmayacaktır.

SÜTÜN KEMİK GELİŞİMİNE ETKİSİ SADECE YETİŞME ÇAĞINDA MI İŞE YARAR?

Süt ve süt ürünleri yüksek oranda içerdiği kalsiyum nedeniyle kemik gelişimini erken yaşlarda desteklediği gibi ileriki yaşlarda da kemikler üzerine faydası bulunmaktadır. Ayrıca bu ürünler içerdikleri protein, vitamin vb. diğer besin ögelerini de içerdiğinden yeterli ve dengeli beslenme açısından tüketimi önemlidir. Laktoz veya kazein adlı süt bileşenlerine alerjisi olmayan her yaş grubunun süt ve süt ürünlerini tüketmesi gerekir.

ZEYTİNİ BOYA İLE SİYAH YAPIYORLAR MI?

Zeytinin dalından kopartıldığı gibi yenmesi mümkün değildir ve zeytinin boya ile siyahlaştırılmasına ihtiyaç yoktur. Zeytinde doğal olarak bulunan fenolik bileşenler, zeytinin sofralık tüketim için işlenmesi sırasında doğal olarak zeytini siyah renge dönüştürür. 

ÇEKİRDEK SİYAH İSE ZEYTİNDE BOYA MI VARDIR?

Zeytin çekirdeğin siyah olması olgunluğu ile ilgilidir. Ağaç üzerindeyken zeytin olgunlaştıkça siyah/mor renge sahip fenoller zeytinin kabuğundan başlayarak çekirdeğine doğru ilerler. Tam olgun zeytinlerde bu fenoller çekirdeğe ulaşır ve çekirdeğin rengi siyaha dönüşür.

TUZ KULLANILMADAN ZEYTİN ÜRETİLEMEZ Mİ?

Ülkemiz tuz ve su kullanılmadan zeytin üretimi Ar-Ge’sinde lider konumdadır. Sağlık açısından aşırı tuz içeren ürünlerin tüketiminden kaçınılmalıdır. Tuz zeytinin doğal aromasını maskelemektedir. Az tuzlu zeytinlerin aroması daha iyi hissedilmektedir. Özellikle kurutma, etilen, karbondioksit, ultrases gibi teknolojiler ile daha kısa sürede, tuz ve/veya su kullanılmadan çevre dostu teknolojiler ile zeytin üretim teknolojileri geliştirilmektedir.