ABD başkanını böyle seçiyor

Salı günü yeni başkanı seçmek için sandık başına gitmeye hazırlanan ABD’de pek çok ülkeden farklı bir seçim sistemi uygulanıyor. Seçmenler sanılanın aksine, başkan ve yardımcısı için doğrudan oy kullanmıyor, bunun yerine eyaletlerde işi başkanı seçmek olan ‘seçiciler kurulu’ için oy veriyor. Seçicilerin sayısı bir eyaletteki kongre delegasyonunun, yani eyaletteki temsilci ve senatörlerin sayısına tekabül ediyor. Seçici kurul üyeleri, eyaletlerin nüfus yoğunluğuna göre belirleniyor.

California, 55 kişi ile en çok seçici kurul üyesi barındıran eyalet. İkinci sırada ise 38 üyeyle Teksas geliyor.

270 DELEGE GEREKLİ

Adayların seçimi kazanmaları için, 50 eyalet ve özel statüsü bulunan başkent Washington DC’deki 538 seçici oyun mutlak çoğunluğunu, yani 270’ini alması gerekiyor. Seçici kurul için adaylar, parti kurultaylarında belirleniyor. Eyaletlerin kendi uygulamalarına bağlı olarak bu kişilerin isimleri oy pusulalarında yer alabiliyor ya da almayabiliyor. Dolayısıyla ABD halkı, aslında başkanlık seçiminde seçici kurul üyelerini seçiyor, seçici kurul da otomatik olarak başkanı belirliyor. Bu gereklilik Demokratlar ve Cumhuriyetçiler dışında kalan üçüncü bir parti adayının başkanlık yarışındaki işini ‘imkansız’ kılıyor. Bunun nedeni eyaletlerin seçici oylarının ‘kazanan hepsini alır’ sistemine göre dağıtılması.

OY ÇOKLUĞU YETMEYEBİLİR

ABD seçim sistemine göre seçimde en fazla oyu almak başkan olmak için yetmeyebiliyor. Bunun son örneği, 2000 başkanlık seçimlerinde Cumhuriyetçi Parti adayı George W. Bush ile Demokrat Parti adayı Al Gore arasında yaşandı. Bush, Gore’a göre 500 binden daha az oy almasına rağmen seçiciler kurulunda 266’ya karşı 271 üye üstünlüğü sağladığı için başkan seçildi. ABD tarihinde oyların çoğunluğunu alamadan başkanlık seçimi kazanan çok sayıda kişi var.

Adayların her birinin 269 seçici delegede kalma olasılığı da bulunuyor. Bu durumda başkanı Temsilciler Meclisi, başkan yardımcısını ise Senato belirliyor. Bir başka deyişle Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu elde eden parti başkanı, Senato’da egemen olan parti ise başkan yardımcısını belirliyor.

SALINCAK EYALETLER VAR

Kimi eyaletlerde bir aday ya da parti baskın konumdayken kimilerinde adaylar seçilmeyi garanti edemiyorlar. Seçimlerde Demokratlar ile Cumhuriyetçiler arasında gidip gelen ‘salıncak eyaletler’ (swing states), başkan adaylarının kazanmak için çok çaba sarf ettiği yerler olarak biliniyor. Bu yılki seçimlerde oy dağılımının en çok merak edildiği eyaletler arasında Ohio, Florida ve Virginia gösteriliyor. Florida, California ve Teksas gibi oy ağırlığı yüksek olan eyaletler seçimlerde belirleyici olurken, ‘kazanan hepsini alır’ kuralı gereği salıncak eyaletlerin hangi adaya oy vereceği de başkanlık için önemli hale geliyor.