Türkiye'de meydana gelen yıkıcı depremler sonrasında binaların inşaatında kullanılan malzemeler her vatandaşın ilgi konusu oldu.
Betonların, kolonların, sıvaların kalitesiz kullanılması nedeniyle tuz buz olan binalar, binlerce kişiye mezar oldu.
Binlerce vatandaş yaşamını yitirdi, binalar enkaza dönüştü.
Mimari yapılar ve tarihi eserler de sarsıldı.
Bu kapsamda, büyük bir depremin beklendiği İstanbul için harekete geçildi.
Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından olası İstanbul depremine karşı mimari eserlerin Horasan harcı yöntemiyle korunacağı açıklandı. Son olarak Galata Kulesi’nin güçlendirilmesinde de kullanılan Horasan harcı yöntemi nedir, nasıl yapılır merak konusu oldu.
Mimar Sinan’ın kullandığı Horasan harcı yüzyıllardır mimari yapıları ayakta tutmayı başarmış ve günümüze kadar gelmiştir.
Peki, Horasan Harcı nedir? Horasan harcı malzemeleri neler? Horasan Harcı içinde neler var, nasıl yapılır? İşte tüm bilgiler...
Horasan harcı nedir
Harç, bir inşaatın olmazsa olmazıdır. Harç, inşaat sektöründe yüzeyler arasında kısaca yapıştırıcı görevi gören bir karışımdır. Uygun oranda suya eklenmiş malzemeler (çimento, kireç, alçı gibi) homojen bir şekilde karıştırıldıktan sonra yapıştırıcı görevini kıvamlandırılır.
Bazı harç türleri vardır ki çok büyük devletler ve ustalar tarafından kullanılmış ve yapıları bu sayede estetik açıdan dünyaca tanınmıştır. Şüphesiz bu harç türlerinin en ünlüsü Horasan harcıdır.
Horasan olarak adlandırılan, pişirilmiş kilden üretilmiş ve kırılarak agrega haline getirilmiş tuğla, kiremit, çömlek vb. parçacıkların belirli oranlarda hava kireci ve su ile karıştırılmasıyla üretilen harca horasan harcı ismi verilmektedir.
Renginden ve dokusundan dolayı horasan topraklarına benzediği için Selçuklu ve Osmanlı mimarisinde “Horasan harcı” adıyla anılmıştır. Horasan harcı pişmiş kil kullanılarak hazırlanan bir kireç harcı olarak da tanımlanabilir.
Mimar Sinan, eserlerinin bir çoğunun yapımında horasan harcından yararlanmıştır. Bu tür bir harcın kullanımı, Mimar Sinan’dan sonraki tarihlerde de devam etmiştir.
Horasan harcı sağlam mıdır?
Horasan harcının yapıştırıcı olma özelliği çok kuvvetli, hidrolik bir harçtır. Çekme gerilmesi iyi olduğu için de sarsıntılarda çatlamaz.
Horasan harcı su geçirmezlik özelliği nedeniyle sarnıç, su kuyusu, su kemeri, hamam gibi yapılarda da kullanılmıştır.
Harcın içine konulan ve etkisi çok büyük olan bazı katkı maddeleri arasında yumurta akı, incirin sütlü suyu, domuz yağının olduğu biliniyor.
Horasan harçlarının fiziksel ve kimyasal özellikleri aşağıdaki şekilde açıklanmıştır:
- Horasan harcı kireç, tuğla parçacıkları ve bazen de kumun homojen karıştırılması ile elde edilir.
- Horasan harcı ağırlıkça kireç/tuğla kırıkları oranı 1/3 olarak hazırlanır.
- Horasan harçlarında kullanılacak tuğla agregalar yüksek oranda kil içermelidir. Bünyesinde SiO2, Al2O3 gibi molekülleri yüksek oranda bulundurmalıdır. Bu agregaların yeni ve hammaddesinin iyi pişmiş olması gerekir. Bu sayede killer amorf yapı kazanacak ve puzolanik aktivite kazanmış olacaktır.
- Kireç bağlayıcısı ağırlıkça yarıdan fazlasını teşkil etmelidir.
- Horasan harçları yüksek gözenekli olmasından dolayı düşük yoğunlukludur.
- Horasan harç karışımının hidrolik özellik göstermesi beklenir.
- Horasan harcı üretiminde puzolan olarak kullanılan tuğla agregaların ince öğütülmesi puzolanik aktiviteyi hızlandırmaktadır.
Horasan harcı kullanılan yapılar
- Ayasofya Camii
- Galata Kulesi
-İstanbul’da Haseki Hürrem Sultan Külliyesi, 1539
-Üsküdar Mihrişah Sultan Külliyesi, 1548 ile Şehzade Külliyesi 1555,
-Beşiktaş’taki Sinan Camii, 1556,
-Topkapı’daki Kara Ahmet Paşa Camii, 1558,
-Fındıklı’daki Molla Çelebi Camii, 1561,
-Babaeski’deki Cedit Ali Paşa Camii, 1565,
-Kadırga’daki Sokullu Mehmet Paşa Camii, 1572,
-Eminönü’ndeki Rüstem Paşa Camii, 1562,
-Karapınar’daki 2. Selim Külliyesi, 1564,
-Lüleburgaz’daki Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi, 1570,
-Edirnekapı’daki Mihrimah Sultan Camii, 1562,
-Piyale Paşa Camii, 1574,
-Edirne’deki Selimiye Camii, 1575,
-Havsa’daki Sokullu Mehmet Paşa Külliyesi, 1577,
-İstanbul Azapkapı’daki Sokullu Mehmet Paşa Camii, 1578,
-Eyüp’teki Zal Mahmut Paşa Camii, 1580,
-Tophane’deki Kılıç Ali Paşa Külliyesi, 1581,
-Ilgın’daki Lala Mustafa Paşa Külliyesi, 1581,
-Üsküdar’daki Atik Valide Camii, 1583 ve Muradiye Camii 1586
-Uzun Kemer, Müderris Köyü Kemeri, Mağlova Kemeri, Güzelce Kemeri, Çekmece, Silivri, Sinanlı, Sultan Süleyman ve Drina Köprüleri
