Mustafa Kemal Atatürk ile aynı yıl doğan Refik Saydam, Cumhuriyet döneminin önde gelen siyaset adamlarındandır.
Özellikle Cumhuriyet'i kuran ana kadroda yer alan Refik Saydam, iki dönem başbakanlık yaptı. Refik Saydam, aynı zamanda Cumhuriyet kurulduğunda ilk Sağlık Bakanı olmasıyla da ayrı bir yere sahiptir.
Özellikle Dersim Harekatı'nda Atatürk tarafından görevden alınan İsmet İnönü'nün yerine başbakanlığa getirilmesi, çok tartışılan ve konuşulan konu oldu. Doktor kimliğiyle de bilinen Dr. Refik Saydam'a dair bazı bilgiler...
Refik Saydam; 1881 yılında İstanbul’da doğdu. Askeri Tıbbiyeyi doktor yüzbaşı olarak bitiren Refik Bey, Almanya’da Berlin Askeri Tıp Akademisi’nde Brandenburg, Danzig, Spandou ve Scharite’de eğitim gördü. Balkan Savaşı’nda Antalya’da ve Çatalca cephesinde kolera hastalığını önleyici çalışmalar yaptı.
1914 yılında atandığı Sahra Genel Sağlık Müfettiş Muavinliği sırasında Bakteriyoloji Enstitüsü'nü örgütleyerek tifo, dizanteri, veba ve kolera aşılarının, tetanos ve dizanteri serumlarının burada üretilmesini ve I. Dünya Savaşı boyunca ordu ihtiyacının karşılanmasını sağladı.
Salgın hastalıklarla mücadelesini Hasankale’de cephe hizmetinde sürdürdü.
Tifüse karşı hazırladığı aşı, tıp literatürüne geçti ve I. Dünya Savaşı'nda Alman ordusunda ve Kurtuluş Savaşı’nda kullanıldı.
Atatürk'le Samsun'a çıktı
1919’da 9. Kolordu Sağlık Müfettişi Muavinliği görevi ile Mustafa Kemal’in yanında Samsun’a çıkan Refik Bey, Erzurum’da Mustafa Kemal’in karargâhı dağıtıldıktan sonra Erzurum Askeri Hastanesi bulaşıcı hastalıklar servisi şefliğine atandı. Fakat bu görevi kabul etmeyerek ordudan ayrıldı. Erzurum ve Sivas Kongresi çalışmalarına katıldı.
1920 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne Beyazıt Milletvekili olarak girdi. İkinci dönemden başlayarak üyeliğini İstanbul Milletvekili olarak sürdürdü. Aynı yıl Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı seçildi.
İlk Sağlık Bakanı
Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk Sağlık Bakanı olan Refik Saydam, 14 yıl sürecek olan bu görevinde sağlık hizmetlerinin temellerini attı. 1924 yılında Ankara’da ve daha sonra Erzurum, Diyarbakır, Sivas ve diğer birçok ilde memleket hastaneleri, doğum ve çocuk bakımevleri açtı.
Ayrıca bu konuda eleman yetiştirilmesine önem vererek sağlık kursları, tıp öğrenci yurtları, 1928 yılında Hıfzıssıhha Enstitüsünü ve Mektebini, İstanbul ve Ankara’da verem savaş dispanserlerini kurdu.
Refik Saydam öldü
1938’den sonra İçişleri Bakanlığı, Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliği ve 15 yıl Kızılay Başkanlığı yaptı. Almanca ve Fransızca bilen Refik Saydam, 8 Eylül 1942 yılında İstanbul’da vefat etti.
