Vakanüvis, Zelensky ve Putin'in devlet başkanlığına giden sürecini yazdı

İki Vladimir, iki hikâye

Vakanüvis

Son ayların, özellikle de son günlerin dünya çapındaki en popüler iki ismi hiç şüphesiz Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy.

Geçen haftadan bu yana dünya “İki Vladimir”in yaptıklarına ve yapacaklarına odaklanmış durumda.

Putin ve Zelenskiy’in kim oldukları ana hatlarıyla elbette biliniyor.

Biz ise “İki Vladmir”e biraz daha yakından bakmaya çalışalım.

PUTİN’İN DEDESİ, LENİN VE STALİN’İN AŞÇISIYDI

Baba tarafından dedesi; Sovyetler Birliği kurucusu Vladimir Lenin, Lenin’'in eşi Nadejda Krupskaya ve Stalin’e belli sürelerde aşçılık yapan Spiridon Ivanoviç Putin olan Vladimir Putin, 7 Ekim 1952 tarihinde Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği döneminde adı Leningrad olan St-Peterburg kentinde Vladimir Spiridonoviç Putin ve Maria Ivanovna Shelomova çiftinin çocuğu olarak dünyaya geldi.

LİSE ÖĞRENCİSİYKEN KGB’YE GİRMEK İSTEMİŞTİ

Lise öğrenciliği sırasında kentteki KGB merkezine giden Vladimir Putin, kuruma katılma isteğini belirtse de yetkililer kendisine hukuk okuması gerektiğini söylemişti. Putin de bu tavsiyeyi dinleyerek hukuk eğitimi almıştı.

Leningrad Devlet Üniversitesi Hukuk Bölümü’nden 1975 yılında mezun olan Putin, tekrar KGB’ye giderek neden hukuk okuduğunu lise dönemindeki bu olayı hatırlatarak anlatmış, yetkililer de onun kararlılığından etkilenerek KGB’ye kabul etmişlerdi.

KGB’ye girmeye hak kazanan Putin Almanca öğrenmeye yoğunlaşmıştı. Putin, yüksek lisansını ise ekonomi alanında yapmıştı. 1975’ten itibaren KGB’de çalışmaya başlayan Vladimir Putin, bir süre Almanya'da görev yapmış, Leningrad’a dönmesinin ardından da üniversite yönetiminde görev almıştı. Sovyetler Birliği Komünist Partisi’ne üye olan Putin, partinin kapatıldığı Ağustos 1991’e kadar üyeliğini sürdürmüştü.

İZMİR TÜPRAŞ’TA ÇALIŞIRKEN ARKADAŞLARI ONA “POTİN” DERMİŞ

Aslında Putin’in üniversite öğrencisiyken, gayri resmi temaslarla istihbarat örgütünün yetkililerini etkilemek için görev istediğini dile getiren araştırmalar da bulunuyor.

Vladimir Putin’in hayat hikâyesindeki bu girişimler ise Türkiye açısından ilginç bir detay, çünkü olaylar ülkemizde geçiyor.

Yeni Asır gazetesinde, Erol Çarboğa imzasıyla 9 Aralık 2015’te yayınlanan ve ne Rus hükümetince ne de Rusya’nın Ankara Büyükelçiliğince yalanlamayan habere göre Vladimir Putin, okula bir süre ara verip “kendisini ispatlamak için” özel görev talep etmiş, yetkililer de onu Türkiye’ye göndermişti.

1971-72 yıllarında rafineri kurulurken Rus tank montaj firmasında “personel şefi” kimliğiyle Aliağa'da görevlendirilen Putin, o dönem rafineride çalışan Adem Albayrak’ın iddiasına göre “Sovyetler için casusluk faaliyetinde” bulunmuştu.

Albayrak, şunları söylemişti:

“TÜPRAŞ’ın akaryakıt tanklarının montaj işi, taşeron bir Rus şirketine verilmişti. Putin de, şirketin en önemli yetkilisiydi. Yirmi yaşlarında birisi için kuşku çekiyordu. Kazanları kontrol etmek için gelirdi ve bizim yanımıza fazla kalmazdı. Suratı hep asık, soğuk bir adamdı. Biz ona ‘Potin’ derdik. Putin sürekli rafinerinin fotoğraflarını çekerdi. Yasak bölgelerin fotoğrafını gizlice çekerken, sivil polisler kaynakçı bir Rus’la birlikte bunları gözaltına aldı. Aliağa Yalı mahallesinde kalıyorlardı. Görev esnasında yakalandıkları için Sibirya'ya sürgüne yollayacaklar diye bir korkuları vardı. Diğeri, ‘Ben oraya gidersem bir daha dönemem, o kadar eziyete katlanamam’ diyerek evin bahçesinde çam ağaçlardan birine kendini asmıştı. Ağaçta sallanan cesedini polisler bulmuştu.”

YELTSİN, YIKILAN SSCB’Yİ PUTİN’E EMANET ETMİŞTİ

BBC’den Steve Rosenberg’in önceki yıl kaleme aldığı, “Vladimir Putin’i KGB ajanlığından devlet başkanlığı koltuğuna çıkaran Valentin Yumaşev kimdir?” başlıklı analizde, 1999 yılında “Kremlin’in anahtarı”nın altın bir tepside Putin’e sunulduğu belirtiliyordu.

Yazıya göre, eski bir ajan olan Putin, bizzat o dönemin Rusya Federasyonu Başkanı olan Boris Yeltsin ve onun yakın çevresi tarafından seçilmiş, kendisine “Rusya’yı 21’inci yüzyıla taşıma” görevi verilmişti.

Eski bir gazeteci ve Boris Yeltsin’in Özel Kalem Müdürü olan Yumaşev, Putin’in önünün açılması sürecine ilişkin şunları anlatmıştı:

“Kendisiyle halefinin kim olacağı konusunda birçok görüşme yaptık. Yeltsin'in aklında birkaç aday vardı. Bu görüşmelerin birinde Putin’den de söz ettik. Yeltsin bana Putin hakkında ne düşündüğümü sordu. ‘Bence muhteşem bir aday olur. Kesinlikle göz önünde bulundurmalısınız.’ dedim. İşleri ele alış biçimine bakınca çok daha büyük görevlere hazır olduğunun anlaşıldığını söyledim. Ağustos 1999’da Boris Yeltsin, Vladimir Putin’i Başbakan olarak atadı. Bu, Yeltsin’in Putin’i devlet başkanlığına hazırladığının açık bir işareti olarak yorumlandı. Yeltsin’in bir yıl daha görevde kalması bekleniyordu ancak Aralık 1999’da sürpriz bir şekilde görevi bırakmaya karar verdi. Yeni yıla üç gün kala, Yeltsin Putin’i konutuna çağırdı. Görüşmede benim de bulunmamı istedi. Putin’e, Temmuz’a kadar görevde kalmayı düşünmediğini, 31 Aralık’ta devlet başkanlığından istifa edeceğini açıkladı. Vladimir Putin geçici devlet başkanı ilan edildi. Üç ay sonra da başkanlık seçimlerini kazandı.”

PUTİN: “SOVYETLER’İN DAĞILMASI, 20. YÜZYILIN EN BÜYÜK TRAJEDİSİDİR”

Vladimir Putin’in yayılmacı politikalarının ipuçları, aslında yıllar öncesindeki konuşmalarında görülebilirdi. Daha Devlet Başkanlığı’nın ilk zamanlarında pek çok kez Sovyet dönemini öven konuşmalar yapmıştı. Putin bir defasında da “Sovyetler Birliği’nin dağılması 20’nci yüzyılın en büyük trajedisidir” demişti.

Gerçekten de Putin, yirmi yılı aşan yönetiminde eski Sovyet Cumhuriyetlerine tekrar hâkim olma çabalarından hiç vazgeçmemişti. Rusya Başbakanı olarak yaptığı ilk iş, Rusya’nın geçmiş ve geleceğini “nasıl okuduğunu” gösteren “Milenyum Manifestosu”ydu.

Putin, düşüncelerini dikte ettirdiği, yer yer de bizzat kaleme aldığı bu metinde, muasır medeniyetler seviyesine erişmek için ülke vatandaşlarını merkezî (otoriter) bir devlet yönetimi altında birleştirmenin gerekliliğini vurguluyordu.

Vladimir Putin, “Milenyum Manifestosu”nu yayınladıktan iki gün sonra Rusya Devlet Başkanı seçilmişti.

ÖMER HAYYAM HAYRANI

28 Temmuz 1983’te Lyudmila Shkrebneva ile evlenen ve bu evlilikten Mariya Putina ve Yekaterina Putina adında iki kızı olan Putin, Nisan 2008’de eşinden ayrılmış, Haziran 2013’te de resmen boşanmıştı. Vladimir Putin’in Beatles’ın iyi bir dinleyicisi olduğu, hatta efsanevî İngiliz grubunun bir üyesi olan Paul McCartney ile Moskova’da görüştüğü basına yansımıştı. Putin, 2010 yılında kanser hastası çocukların yararına düzenlenen gecede “Blueberry Hill” adlı caz parçasını seslendirerek sahne tecrübesi de yaşamıştı.

Tarihî ve politik içerikli kitapları tercih eden Putin’in büyük bir Ömer Hayyam hayranı olduğu da biliniyor. Putin, görüştüğü gazetecilere sık sık Farsî şair, filozof, astronom ve matematikçiyi okumalarını tavsiye etmesiyle biliniyor. Putin, siyah kuşak sahibi bir judocu da. Putin’in judo sporunu, “oto kontrolü, anı hissetmeyi ve rakibin artı ve eksilerini görmeye yarayan bir felsefe” olarak değerlendirdiği biliniyor.

Babası ateist olan Putin, koyu bir Ortodoks olan annesinin izinden gitmişti. Annesinin gençliğinde verdiği “haç” şeklindeki kolyeyi, taktığı günden beri boynundan çıkartmıyor. Anlattığına göre asıl “dini uyanışı” ise 1993’te karısının karıştığı ciddi bir araba kazası ve Ağustos 1996’da kulübelerini yakan hayati tehlike arz eden bir yangından sonra başlamıştı.

DİZİ KARAKTERİ GERÇEK OLDU

Bir diğer Vladimir, Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy’in hayat hikâyesi de ilginç detaylarla dolu. 25 Ocak 1978’de Ukrayna’da Yahudi bir ailede doğan Zelenskiy, 41 yaşında, arada başka hiçbir dönem olmadan komedyenlikten devlet başkanlığına sıçradı.

Babası ekonomi enstitüsünde profesör, annesi ise mühendis olan Zelenskiy, iyi bir eğitim almıştı. Liseyi kolejde okurken tiyatroya merak salan Vladimir Zelenskiy, yüksek öğrenimini ise Rih Ekonomi Enstitüsü Hukuk Bölümü’nde tamamladı. Ancak, komediye olan ilgisi ağır basan Vladimir Zelenskiy, komedi programları yaptı.

Zelenskiy, siyasal ve sosyal çalkantılar yaşanan bir dönemde komedyenliğiyle Ukrayna halkının sempatisini kazandı. Ukrayna’da kitleler 2013 yılından itibaren meydanlara inmişti. İktidar karşıtı gösterilere katılanlar arasında Zelenskiy de vardı. 2015’te yeni programı “Halkın Hizmetkârı”ndaki “devlet başkanı karakteri”yle seyircinin karşısına çıkan Zelenskiy, bu rolü vesilesiyle siyasete iyice ısınmaya başlamıştı.

UKRAYNALI OLİGARKIN DESTEĞİYLE…

Siyasete atılma hazırlıkları yaptığı dönemde Rusya yanlısı güçlere karşı savaşan askerler için konser organize eden Zelenskiy, Ukrayna ordusuna yüklü bağışlarda da bulundu.

O kaotik ortamda gelişmeler onu iyice siyasete itti ya da onun siyasete itilmesi için kurgusal gelişmeler realize edildi. Rusya ile görüşmeler yapılması için inisiyatif almaya kalkışan Vladimir Zelenskiy’in siyasete yönelik atakları halk tarafından sempatiyle karşılandı. Zelenskiy, bu ilginin ardından 2017 yılında “Halkın Hizmetkârı” partisini kurmak için harekete geçti, 31 Mart 2018 tarihinde de partinin Adalet Bakanlığı’na kaydı yapıldı.

2019 yılbaşısı ise Zelenskiy’nin siyasete tam saha girdiği tarih oldu. Vladimir Zelenskiy’in komedi programının ekrana geldiği “1+1 Televizyonu”, 2018’in son saatlerinde Devlet Başkanı Petro Poroşenko’nun halka seslendiği geleneksel yeni yıl kutlamasını yayınlanması beklenirken, saatler 24.00’ü gösterdiğinde kanal Zelenskiy’nin devlet başkanlığı adaylığını açıkladığı konuşmaya yer vermişti.

Ukrayna halkı 20 Mayıs 2019’da sandık başına gitti, Vladimir Zelenskiy de yüzde 73,2’lik ezici bir seçim zaferiyle Ukrayna Devlet Başkanı oldu. Zelenskiy ile ilgili en fazla gündeme getirilen konulardan biri de zaten bu televizyon kanalının sahibi olan oligark İgor Kolomoyskiy’le ilgili.

Zelenskiy’in onun desteğiyle devlet başkanlığına aday olduğu biliniyor. Ülkenin en zengin ve etkili kişilerinden biri olan eski vali Kolomoyskiy, Ukrayna’nın en büyük bankası Privatbank’taki hisselerine devlet tarafından el konulmasının ardından muhalefet saflarına geçmesiyle tanınıyor.

Kolomoyskiy, o dönemde Ukrayna Devlet Başkanı olan Petro Poroşenko ile gerilimler yaşamıştı. Vldamir Zelenskiy, bu iddialarla ilgili olarak, “O benim patronum değil, 1+1 kanalının sahibi. Bizim ülkede bütün kanallar, büyük işletmeler oligarklara ait. Yani ülkedeki 40 milyon kişi onlar için çalışıyor” açıklamasında bulunmuştu.

SAYGISIZLIK ETTİĞİ ERDOĞAN’DAN YARDIM İSTEMEK DURUMUNDA KALDI

Vladimir Zelenskiy’in komedyenliği dönemindeki kimi tavırları ise yıllar sonra ülkesi için Türkiye ile yaptığı “yardım odaklı” görüşmeler sırasında hatırlanacaktı. Zelenskiy’in yaptığı programlardan birisi de “Veçerny Kvartal” isimli bir komedi dizisiydi.

Çekimlerinin bazıları Türkiye’de yapılan bu programda, metinleri kendisi yazan Zelenskiy, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yıllardır seçim zaferleri kazanmasını, görev süresinin uzunluğunu hicvetmişti.

Aynı programda birçok “Batı tarzı stereotip” klişeleri de kullanan Vladimir Zelenskiy, sık sık “Türk erkeklerini fesli, kadınları da peçeli” olarak resmetmişti.

Vladmir Zelenskiy, birkaç yıl sonra devlet başkanı olduğunda ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan yardım istemek durumunda kalmıştı.

Rusya ile Ukrayna arasındaki krizin adım adım ilerlediği günlerde savunma ihtiyaçları için Erdoğan’dan talepte bulunan Zelenskiy, savaşa kısa bir süre kala da Erdoğan’ın iki ülke arasında arabulucu olmasını hararetle istemişti.

Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, son olarak iki gün önce yaptığı basın toplantısında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la ilgili şunları söyledi: “Cumhurbaşkanı Erdoğan’la görüştük. Çok ciddi, çok sıcak bir ilişkimiz var. Erdoğan, sadece dronelarla yardımcı olmuyor. Başka yardımları da var Sayın Erdoğan’ın. Ukrayna’ya yardım ettiği birçok konu var. Siyasi düzeyde birçok girişimi var. Erdoğan güçlü bir lider, çok yardımcı oluyor. Türkiye Ukrayna’ya güvenlik garantisi verebilecek ülkelerden bir tanesi.”