Vakanüvis'in kaleminden: Bir zamanlar "Teksas Cumhuriyeti" de vardı

Bu ilk değil...

Bir zamanlar “Teksas Cumhuriyeti” de vardı...

Vakanüvis

Nerdeyse bir asırdır, dünyanın birçok ülkesinde, meşru otoriteye karşı isyancı hareketler oluşturmaya çalışan ya da mevcut ayrılıkçılara destek olan, onları silahlandıran, bazen bizzat ordusuyla gidip ortalığı daha da karıştıran ABD, iki gündür sınırları içindeki bir “isyan”la uğraşıyor. Teksas Valisi Greg Abbott, ABD Anayasa Mahkemesi’nin Meksika sınırında göçmenlerin geçişini engellemek için kurulan jiletli tellerin kesilmesini isteyen kararı tanımadığını açıkladı. Bu açıklamaya 25 eyalet de destek verdi. ABD merkezî hükümeti bu yeni sorunla uğraşırken, Teksas’ın bu başına buyruk hallerinin yeni olmaması durumu daha da ilginç kılıyor.

ABD kurulurken, Teksas birliğe katılmakta isteksizdi

Kristof Kolomb’un Amerika’ya çıkmasının ardından başlayan Avrupalı göçü, bu kıtanın nüfusunu her geçen gün arttırıyordu. Amerikan yerlilerini topraklarından kovan – 1600’lerde dünya nüfusunun beşte biri Kızılderili’ydi – yerleşimciler, yerel idarecilerle ortaklaşa tam bir Kızılderili katliamına imza atıyordu. Öyle ki, yönetimler kimi zamanlar öldürülen her bir Kızılderili için katile 5 dolar ödemekteydi. Soykırımcı göçmenler, bir yandan da bağımsızlık için Büyük Britanya güçleriyle savaşıyorlardı. Çeşitli koloniler halinde örgütlenen topluluklar, yeni bir devletin kuruluş çabalarına da hız vermişlerdi. Nihayet, 4 Temmuz 1776’da Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi’ni yayınlayarak İngiltere’den bağımsızlıklarını ilan edeceklerdi. 7 Eylül 1776 tarihinde ise yeni devletin adının “United States of America” (USA / US) olduğunu ilan etmişlerdi.

Bu hareket 13 koloniyle başlamış, süreçteki kaotik ortamda pek çok bölge de peyderpey Amerika Birleşik Devletleri’ne katılma kararını açıklamıştı. Bunların içinde Meksika’yla hükümranlık anlaşmazlıkları yaşayan Teksas bölgesi ise “haylaz çocuk”tu. Buradaki yerleşimciler, USA’ya katılma konusunda hiç de istekli değillerdi. Bir yandan yeni devletle bir yandan da hem Meksika devleti hem de İspanyol sömürgecilerle sorunlar yaşıyorlardı.

“Teksas Devrimi”ni “Teksas Cumhuriyeti” takip etti

Meksika, Teksas’ın bulunduğu bölgeyi “Coahuila Tejas” eyaletinin devamı olarak tanımlıyor ve kendi toprakları sayıyordu. Yerleşimciler ise Meksika’nın bu doktrinine karşı çıkıyor, diğer yandan yeni devlet ABD’nin, kendisine katılan bölgelerin sayısını arttırma çabalarına da sıcak bakmıyordu.

Yerleşimciler sık sık Meksika güçleriyle çatışmaya da giriyordu. Bu arada göçmenler bir konsey kurmuş, tarihe “Acemi Hükümet” diye geçen bir yönetim oluşturmuşlardı. Kendisine “Teksas Devrimi” adını veren hareketin nihai hedefi bağımsızlıktı ama bütün bu süreçler için önemli bir mali kaynak gerekiyordu. Arayış içerisinde olan “Acemi Hükümet”, bu amaçla bölgedeki arazileri yerleşimcilere satmaya başlamıştı. Böylece Teksas’ta imar faaliyetleri hızla artmış, bir yandan da yeni yeni idari birimler kurulmaya başlamıştı.

Nihayet, 2 Mart 1836’da “Teksas Cumhuriyeti” ilan edilmişti. Cumhuriyet idaresi, bağımsızlık konusunu tam manasıyla ciddiye almış, bu doğrultuda Avrupa’daki pek çok ülkede büyükelçilikler bile açmıştı. Avrupalı devletler, Amerikan kıtasındaki gelişmelerin ne yöne evrileceğini tam kestiremedikleri için ihtiyaten “Teksas Cumhuriyeti”ni tanıyorlardı. ABD dahi, ilişkileri canlı tutabilmek amacıyla kısa bir süre içinde “Teksas Cumhuriyeti”ni tanımak zorunda kalmıştı.

Teksas Cumhuriyeti beş Başkan seçti

Cumhuriyetin iç siyaseti iki grup üzerinde yoğunlaşıyordu. Hareketin önderlerinden Mirabeau Buonaparte Lamar, Amerika Birleşik Devletleri’ne katılmaya şiddetle karşı çıkarak, Teksas’ın bağımsız bir cumhuriyet olarak yola devam etmesini istiyordu. Sam Houston liderliğindeki muhalifler ise Teksas’ın ABD’ye ilhakından yanaydılar. Çekişmeler yaklaşık 10 yıl sürmüş, bu arada Teksas Cumhuriyeti beş de Cumhurbaşkanı seçmişti. Sonuçta, ABD yönetimi ile Teksas’taki iltihak yanlılarının görüşmeleri ilerleme kaydetmiş, önce ABD ile “Diplomatik Yasa” imzalanmış, ardından 13 Ekim 1845’te yapılan seçimle iltihak kabul edilmiş, 29 Aralık 1845’te ise ABD’de iltihak yasası Kongre’den geçmiş ve 11 yıllık “Teksas Cumhuriyeti” lağvedilerek bölge ABD’nin yeni eyaletlerinden biri olmuştu.