Amfora kelimesi, çift taraflı anlamına gelen "amphi" ve taşımak anlamına gelen "pherein" sözcüklerinin birleşmesiyle oluşmuştur. Yunan amforalarından önce Akdeniz'e hakim olan kavimlerin amforaları, en çok kullanılan amforalardır.
Amforanın iki ayrı formu bulunmaktadır: Boyun kısmının gövde ile dik açı yapacak şekilde birleştiği boyunlu amfora veya bu birleşimin düzgün bir eğri ile devam ettiği tek parça amfora.
Boyunlu amfora ilk olarak M.Ö 9 yüzyılda, tek parça olan ise MÖ 7. yüzyılda kullanılmaya başlanmıştır.
M.Ö 6-2. yüzyıllar arasında Tanrıça Athena onuruna yapılan şenliklerde içi zeytinyağı ile doldurulmuş siyah renkli ve üzeri figürlü amforalar kullanılmıştır. Kendine özgü bir kap formu bulunan bu amforalara panathenik amfora denmektedir.
Günümüze çeşitli çağlardan çeşitli formlarda ulaşan amforalar; tahıl, zeytin, zeytinyağı ve şarap taşımak için kullanılmıştır. Özellikle Roma döneminde şarap taşımak amacıyla birçok amfora üretilmiştir.
Attika ölçüsüne göre şarap amforaları 39 litredir. Büyük boy amforalar genellikle mezar taşı veya cenaze törenlerinde kullanılmak için yapılmışlardır.
AMFORA TDK'YA GÖRE ANLAMI
TDK'ye göre, Latince kökenli olan amfora kelimesinin anlamı şu şekildedir:
- İki kulplu, dibi sivri, dar boyunlu, karnı geniş testi.
PONTİK AMFORALAR
Antik çağda Sinop, amfora üretim ve ihracat merkeziydi. Arkeolojik kazılarda Boztepe yarımadasında Zeytinlik ve Nisiköy'de M.Ö 3. yüzyıla, Demirci koyunda ise M.S 3-4. yüzyıla ait amforalar bulunmuştur.
Anabasis’te, amforalar Karadeniz’in yerli halklarından birisi olan Mossioniklerin, yunus yağı sakladıkları küplerin adı olarak geçmektedir:
''Ayrıca tuzlanarak küplere bastırılmış yunus balığı eti, çanaklarda yunus yağı vardı.''
AMFORA ÇEŞİTLERİ
Sivri Dipli Amfora: Genellikle ticaret yapmak için kullanılmıştır. Sivri dipli olması sayesinde taşıma araçlarında yer tasarrufu sağlamıştır.
Nolan Amforası: Dışa açılan bir ağız kısmı ve yukarı uzayan kulpları ile karakteristik bir yapıdadır.
Nikothenes Amforası: Nikosthenes tarafından 530 tarihinde üretilmeye başlanmıştır. Esas olarak etrüsk kökenlidir ve ticaret vasıtasıyla Yunanlar tarafından tanınmış ve sevilmiştir. Dışa açılan çok belirgin bir ağızı ve geniş kulpları bulunan bu amfora türünün kaidesi dışa açılır.
Ayla-Axum Amforaları
1990'lardan bu yana yapılan araştırmalar, bu amfora tipinin Bizans ya da erken İslam dönemine has olabileceği şüphesini de uyandırmaktadır. Bu sebeple literatürde bazen "Akabe Amforaları" olarak da geçer.
