Padişah İkinci Mahmud'un kızı, şair Adile Sultan'ı anlatan biyografi
Yaptığı özgün çalışmalarla Türk ve dünya tarih literatürüne önemli katkılarda bulunan Prof. Dr. Ali Akyıldız yeni biyografik çalışmasında II. Mahmud’un şair, dindar, hayırsever, hassasve asabî bir karaktere sahip olan ve babası dahil beş padişah dönemini gören kızı Adile Sultan’ın hayatını anlatıyor.
Hanedan kızları arasında divan sahibi yegâne şair sultan olarak dikkat çeken Adile Sultan’ın divanının biyografisi açısından değeri… Adile Sultan’ın evliliğinden sonra piyasaya yaptığı büyük borçlar ve nedenleri… II. Abdülhamid’in Adile Sultan’ı hafiyelerine takip ettirmesi…
Adile Sultan’ın İttihatçılarla ilişkileri… Adile Sultan’ın şöhreti ülke sınırlarını aşan hayırseverliği ve kurduğu vakıflar…
Ali Akyıldız, birinci el kaynakları merkeze alarak kurguladığı Adile Sultan: Müsrif, Mümin, Muin, Şair adlı bu kitabında, belgeleri, yerli ve yabancı basını, hatıraları ve mevcut literatürü mukayeseli bir biçimde kullanarak sultanın hayatı, evliliği, karakteri, düşünceleri, yaşadığı saraylar ve hane halkı gibi bazı ana konuları açıklamaya ve problemleri çözmeye gayret ediyor.
Aile Sultan, 1 Haziran 1826’da doğdu. Annesi Zernigâr Hanım doğumdan kısa bir süre sonra öldü. II. Mahmud, Adli olan lakabına telmihen yeni doğan çocuğuna Adile adını verdi. Doğumu için yapılan masrafların listesi, Topkapı Sarayı Arşivi’nde (Ceyb-i Hümâyun Defteri= bulunmaktadır.
On üç yaşında iken babası vefat edince, tahsil ve terbiyesiyle ağabeyi Sultan Abdülmecid meşgul oldu. Yirmi yaşında iken, Tophane Müşiri (daha sonra sırasıyla kaptan-ı deryâ, serasker ve sadrazam olan) Mehmed Ali Paşa ile evlenmesi uygun görüldü.
ADİLE SULTAN EVLENDİ
Nikahları 28 Nisan 1845 tarihinde kıyıldı. Ertesi yılın şubat ayında bir hafta devam eden muhteşem bir düğünle evlendiler. Âdile Sultan’ın düğün töreni, XIX. yüzyılda Osmanlı sarayında yaşanan en ilgi çekici hadiselerden biri olarak tarihe geçti.
Tek çocuğu Hayriye Sultan’ı 1865’te İşkodralı Mustafa Şerîfî Paşazâde Rızâ Bey’le evlendiren Âdile Sultan, 1869’da kocasını, kısa bir süre sonra da kızını kaybetti. Nakşibendî tarikatı şeyhlerinden Bâlâ Tekkesi şeyhi Ali Efendi ile evlendi.
GENİŞ ENTELEKTÜEL ÇEVRE
Dindarlığı ve yardım severliğiyle tanınan Adile Sultan’ın Fındıklı’daki sarayı, alim ve şeyhlerin sık sık toplanıp sohbet ettikleri, muhtaç ve fakirlerin her zaman başvurduğu bir yer haline geldi.,
12 Şubat 1899’da burada vefat etti; Eyüp’teki Hüsrev Paşa Türbesi’nde, kocası Mehmed Ali Paşa’nın yanına defnedildi. 1851-1892 yılları arasında kurduğu on dört vakfın vakfiyeleri İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde bulunmaktadır.
Adile Sultan’ın şiirlerinin büyük bir bölümü dinî-tasavvufî bir mahiyet taşır. Münâcât, na‘t, mersiye, Ehl-i beyt ve ashap ile tarikat kurucularının methiyelerinden meydana gelen bu şiirlerin yanı sıra, babası, kocası, kızı ve kardeşleri için yazdığı manzumeler de divanında geniş bir yer tutar.