Osmanlı'dan günümüze Urla'da tarihin sağlık kalesi: Karantina Adası
Osmanlı’nın 19. yüzyılda bulaşıcı hastalıklarla mücadele amacıyla inşa ettiği Urla Tahaffuzhanesi, halk sağlığı politikalarının en çarpıcı mimari örneklerinden biri olarak dikkat çekiyor. Karantina Adası üzerinde kurulu bu yapı, Türkiye’nin ve dünyanın nadir korunmuş ada tahaffuzhaneleri arasında yer alıyor.
Tarih günümüze ışık tutuyor...
İzmir’in Urla ilçesi açıklarında yer alan Karantina Adası, sadece doğal güzelliğiyle değil, Osmanlı dönemine uzanan sağlık tarihiyle de öne çıkıyor.
1865-1869 yılları arasında inşa edilen ve "Tahaffuzhane" olarak adlandırılan bu yapı, dönemin salgın hastalıklarıyla mücadele amacıyla kurulmuş en önemli tesislerden biri olmuştur.
KÜLTÜREL MİRASI TEMSİL EDİYOR
Kolera, veba ve tifüs gibi hastalıkların yayılmasını engellemek üzere hizmet veren Karantina Adası Tahaffuzhanesi, günümüzde hem tarihi hem de mimari açıdan büyük bir kültürel mirası temsil ediyor.
19. YÜZYILDA SALGIN HASTALIKLAR TEHDİT OLUŞTURUYORDU
19. yüzyılda Avrupa’dan gelen kolera, veba gibi salgın hastalıklar, Osmanlı topraklarında ciddi tehdit oluşturuyordu.
Bu tehdide karşı Osmanlı Devleti, özellikle liman kentlerinde ve ulaşım güzergâhlarında karantina sistemlerini hayata geçirdi.
DÖNEMİN İLERİ SAĞLIK VE HİJYEN ANLAYIŞINI YANSITIYORDU
Urla’da kurulan Tahaffuzhane de bu uygulamanın bir parçası olarak, deniz yoluyla gelen hacı adayları, yolcular ve mürettebat için sağlık kontrolü ve izolasyon amaçlı tasarlanmıştır.
Urla Tahaffuzhanesi, dönemin ileri sağlık ve hijyen anlayışını yansıtan planlamasıyla dikkat çeker. Karantina uygulaması yalnızca hastalığı olanları değil, potansiyel taşıyıcıları da kapsayacak şekilde geniş kapsamlı bir sistem olarak tasarlanmıştır.
MİMARİ YAPISI
Tahaffuzhane, fonksiyonel olarak dört ana bölüme ayrılmıştır:
1. Soyunma odaları,
2. Dezenfeksiyon alanları,
3. Giysi sterilizasyon bölümleri,
4. Kazan daireleri.
DÖNEMİN EN MODERN UYGULAMALARINDAN BİRİ
1891 yılında getirilen etüv makineleri, yolcu ve mürettebatın kıyafetlerinin buharla dezenfekte edilmesini sağlamıştır. Bu teknoloji, dönemin en modern uygulamalarından biri olarak kabul edilmiştir.
Binanın yerleşim planı, sağlıkla ilgili her bir sürecin ayrı ayrı mekanlarda yürütülmesini mümkün kılan bir düzene sahiptir.
Fiziksel muayeneler, karantina süreci ve malzeme temizliği sistemli bir şekilde yürütülmüştür.
DÜNYADA AYAKTA KALAN ÜÇ ADA TAHAFFUZHANESİNDEN BİRİ
Urla Tahaffuzhanesi, yaklaşık 1950’li yıllara kadar aktif olarak kullanılmıştır. Bugün ise dünyada ayakta kalan üç ada tahaffuzhanesinden biri olarak kabul edilmektedir.
SADECE SAĞLIK AÇISINDAN DEĞİL TARİH AÇISINDAN DA ÖNEM TAŞIYOR
Karantina Adası, yalnızca sağlık tarihi açısından değil, arkeolojik açıdan da önem taşır. Ada, antik Klazomenai yerleşimine oldukça yakındır.
Bu konumu sayesinde, Osmanlı sonrası dönemde bile arkeolojik araştırmalar açısından gündemde kalmaya devam etmiştir.
MÜZE OLMASI İÇİN PLANLAMALAR YAPILIYOR
Bugün Karantina Adası, Sağlık Bakanlığı mülkiyetinde korunmaktadır. Yapının müze işlevi kazanması ve sağlık tarihine ışık tutan bir eğitim merkezi haline getirilmesi yönünde planlamalar yapılmaktadır.
NADİDE ÖRNEKLERDEN BİRİ
Urla Tahaffuzhanesi, Osmanlı’nın salgın hastalıklarla mücadele politikalarının hem mimari hem de sağlık sistemleri açısından vücut bulmuş en nadide örneklerinden biridir.
TOPLUMSAL HAFIZANIN VE SAĞLIK KÜLTÜRÜNÜN BİR PARÇASI
Yüzyılı aşkın bir süredir ayakta duran bu yapı, geçmişten günümüze halk sağlığının nasıl evrildiğini anlamak için eşsiz bir fırsat sunar.
Gelecek nesillerin bu yapıyı yalnızca bir tarihi kalıntı olarak değil, toplumsal hafızanın ve sağlık kültürünün bir parçası olarak tanıması büyük önem taşımaktadır.