95. yıl dönümünde Cumhuriyet’in kuruluş belgesi

Cumhuriyet, “Büyük Millet Meclisi Kanun-ı Esâsî Encümeni” olan Anayasa Komisyonu’nun, 1921 Anayasası’ndaki altı maddenin değişmesi amacıyla hazırladığı tasarının, Meclis’in 29 Ekim 1923 Pazartesi günü yaptığı 43. oturumunda kabul edilmesiyle ilan edildi. Bu tasarıya göre Anayasa’nın ilk maddesine, “Türkiye’nin yönetim şeklinin ‘Cumhuriyet’, devletin dininin ‘İslâm’, resmi dilinin de Türkçe olduğu ekleniyordu. Diğer maddeler de Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık ve Hükümet hakkındaydı. Büyük Millet Meclisi’nin Anayasa’da 29 Ekim 1923’te yaptığı değişikliklerin yazılı olduğu sayfa. Bu metin, Cumhuriyet’in ilânının resmî belgesidir (TBMM Arşivi). Yapılan oylamadan hemen sonra ise seçime geçildi ve Mustafa Kemal Paşa, kurulan yeni devletin ilk reisicumhuru seçildi. CUMHURİYETİN İLANININ BELGESİ İşte Büyük Millet Meclisi Arşivi’nde bulunan kanun belgesi ve bu belgede yer alan maddelerin ayrıntıları... "Birinci Madde: Hâkimiyet, bilâ kayd ü şart milletindir. İdare usulü halkın mukadderatını bizzat ve bilfiil idare etmesi esasına müsteniddir (dayanır). Türkiye Devleti’nin şekl-i hükümeti Cumhuriyettir. İkinci Madde: Türkiye Devleti’nin dini, din-i İslâm’dır. Resmî lisanı Türkçedir. Üçüncü Madde: Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur. Meclis, Hükümet’in inkısam ettiği şuubât-ı idareyi (ayrı ayrı bölümlere ayırdığı idarî işleri) İcra Vekilleri vasıtasıyla idare eder. Dördüncü Madde: Türkiye Reisicumhuru, Türkiye Büyük Millet Meclisi Heyet-i Umumiyesi tarafından ve kendi âzası meyânından bir intihap (seçim) devresi için intihap olunur (seçilir). Vazife-i riyaset (başkanlık görevi), yeni Reisicumhur’un intihabına (seçimine) kadar devam eder. Tekrar intihap olunmak (seçilmek) caizdir. Beşinci Madde: Türkiye Reisicumhuru, devletin reisidir. Bu sıfatla lüzum gördükçe Meclis’e ve Heyet-i Vekile’ye riyaset (hükümete başkanlık) eder. Altıncı Madde: Başvekil, Reisicumhur tarafından ve Meclis âzası meyanından intihap olunur (Meclis üyeleri arasından seçilir). Diğer vekiller Başvekil tarafından yine Meclis âzası arasından intihap olunduktan sonra hey’et-i umumiyesi (hepsi) Reisicumhur tarafından Meclis’in tasvibine arzolunur. Meclis hâl-i içtimada (çalışma döneminde) değil ise keyfiyeti tasvip Meclis’in içtimaına tâlik olunur(toplantısına ertelenir)."

95. yıl dönümünde Cumhuriyet’in kuruluş belgesi

Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 29 Ekim 1923 tarihinde kabul ettiği Anayasa taslağının orijinal belgesi, Cumhuriyet’in kuruluşunun 95. yıl dönümünde bir kez daha paylaşıldı.