Tüm insanların takıntıları vardır. Elleri çok yıkamak, evin kapısının kapalı olup olmadığını sürekli kontrol etmek, odaları belli bir düzende tutmaya çalışmak... Bu normal ve hatta insanın doğasında olan bir şeydir. Ancak bu küçük ya da büyük takıntılar, günlük yaşamı ve genel sağlığı etkilemeye başladığında, bu bir obsesif kompulsif bozukluk (OKB) olabilir.
Peki, sınır nerede? Bir OKB ile basit bir saplantı veya takıntıyı nasıl ayırt edebiliriz? Uzmanlar, obsesif bir bozukluğa sahip olmanın iki tür fenomeni deneyimlemek anlamına geldiğini açıklıyor:
Birincisi düşünceler, hastaya yabancı olan, sahip olmak istemediği ve tekrarlama eğiliminde olan görüntüler veya dürtülerdir. Bu noktada, bu düşünceler asla iyi şeylerle ilgili olmaz, her zaman tehdit edici bir içeriği olur ve kötü bir şey olur. Arka plan, diğer sık nedenlerin yanı sıra, bulaşma korkusu, düzeni koruma ihtiyacı veya diğer insanlara (genellikle cinsel olarak) saldırma korkusu olabilir.
Fenomenin diğer türü kompulsiyonlardır. Hastanın aklına gelen bu düşünce ya da görüntüleri etkisiz hale getirmek için yapmak zorunda hissettiği eylemlerdir. Etkilenen kişinin zihinsel olarak tekrarladığı bir cümle, kirlenme korkusuyla el yıkamak veya bir hastalığa veya akıl hastalığına yakalanmak gibi şeyler olabilirler.
BİR TAKINTININ PATOLOJİK OLDUĞU NASIL ANLAŞILIR?
Önemli olan, herkesin yaşam boyunca ve günden güne araya giren düşünceleri veya rahatsız edici görüntüleri olduğunu anlamaktır. Psikiyatristlerin ne zaman basit bir takıntı olduğunu ve ne zaman bir bozukluğa dönüştüğünü ayırt etmelerine yardımcı olan iki tür işaret vardır: Neden olduğu rahatsızlık ve geçen süre.
Etkilenen kişi eğer obsesyonlarını ve kompulsiyonlarını bırakmaya çalışıyorsa OKB'den şüphelenilebilir. "Şu kapıyı kilitleyip kilitlemediğimi kontrol etmek için geri giderdim ama bir toplantım var ve geç kalacağım" demek iyi bir şeydir. Bir diğeri de eve dönmek ve toplantıya zamanında gitmenin imkansız olacağını bilerek kapının kapalı olup olmadığını kontrol etmektir. Vakaların neredeyse yüzde 90'ında kişi bunun saçma bir şey olduğunu bilir.
Diğer hastalara olan şey, bir şeyleri bitirememeleridir. Örneğin, uygunsuz bir şey yazmadıklarını doğrulamak için bir e-postayı tekrar tekrar gözden geçirirler. Sonunda işleri birikir ve bitiremezler. Kontrolleri veya ritüelleri giderek daha karmaşık hale gelir ve bunları yapmamak onlara büyük endişe verir.
İkinci kırmızı bayrak bir öncekinden kaynaklanır. Etkilenen kişi, bu kontrollerde veya yıkama gibi ritüel eylemlerde hayatının diğer alanlarına zarar verecek şekilde çok fazla zaman harcamaya başlar. Uzmanlar sınırın bir saat olacağı konusunda hemfikir. Bir kişi bu zorlayıcı eylemlere günde bir saatten fazla zaman ayırdığında, bunun bir OKB olduğu düşünülmeye başlanabilir. Bu kontroller, ritüeller, doğru bir düşünceye sahip olma ihtiyacı veya diğer insanlara saldırma korkusu, bir işçi, bir koca, bir ortak veya bir baba olarak normal yaşamı engeller.
ÇOCUKLARDA OKB
OKB'nin başlangıç yaşının iki zirvesi vardır: Biri 8 ila 12 yaş arasındaki çocuklukta, diğeri ise 18 ila 25 yaş arasındaki gençlikte. Küçük yaşlarda ilk uyarı işareti genellikle çocukların sevdikleri şeyleri yapmayı bırakmalarıdır. Çünkü ritüellerle çok fazla zaman harcarlar. Ayrıca okul performanslarının bozulduğu ve ödevlerini teslim etmek için zamanlarının olmadığı da görülebilir. Yetişkinlerin bunu anlamama eğiliminde olmaları gibi, çocuklar da bunun farkına varmazlar.
Küçüklerin çok yaygın bir belirtisi vardır: Büyülü düşünme, belirli bir şeyi yapmazlarsa kötü bir şey olacağı fikridir. Örneğin, "uyumadan hemen önce ayakkabılarımı giymezsem annem ölecek" tarzında düşünceler, zamanla patolojik bir takıntıya dönüşebilir. Uzman, ebeveynlere, çocuklarının tekrarlayan davranışlarına veya resim yapmak gibi bir şeyi yapmayı seven bir çocuğun, ellerini kirletmek ve yıkamak zorunda kalmamak için şimdi yapmayı reddetmesine bakmalarını tavsiye ediyor.
10-11 yaşlarından itibaren başka bir çocuğa cinsel saldırıda bulunabilecekleri veya yakınlarında biriyle ilişki yaşayabilecekleri düşüncesi de ortaya çıkabilir. Genellikle hormonal olarak uyanmaya başladıkları yaşlarda bu gelişir.
Erken teşhis çok önemlidir ancak, aşırı telaşlanmamak da önemlidir. Çocukların bir şeye birkaç kez dokunmak gibi tekrarlayan davranışlar sergilemesi çok yaygındır. Bazen arka planda büyülü bir düşünce vardır, ancak çoğu OKB değildir. Bu davranışlarla karşılaştığınızda yapmanız gereken, onlara sormak ve kendilerini ifade etmeleri için onlara cezalandırıcı olmadan ve küçümsemeden güven vermektir. Ancak bu davranışlar daha karmaşık hale geliyorsa ve çocuk çok etkileniyorsa, endişeleniyorsa ve ıstırap çekiyorsa o zaman herhangi bir özel müdahaleye ihtiyacı olup olmadığını görmek için bir uzmanla görüşmeye değer olabilir. Bu nedenle anahtar, çocuğun günlük yaşamını önemli ölçüde değiştiren davranışlarla ilgili olup olmadığıdır.
OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUĞUN 10 BELİRTİSİ
Bir dereceye kadar OKB'den muzdarip bir kişiyle karşı karşıya olduğumuz konusunda bizi uyarabilecek belirli davranış kalıpları ve semptomlar vardır. İşte OKB'nin en yaygın 10 belirtisi:
1. Kompulsif el yıkama
Kompulsif el yıkama veya el dezenfektanları kullanmak genellikle OKB'nin bir işaretidir. Kompulsif el yıkama, sıklıkla OKB'den etkilenen insanların bir alt tipi olarak kabul edilir.
Bu sürekli temizlik eylemi, mikrop korkusu tarafından tetiklenir. Ancak bulaşıcı hastalıklara yakalanma veya birine bulaştırma fobisinden de kaynaklanabilir.
2. Kapsamlı ve aşırı temizlik
OKB'si olan bir başka insan kategorisi de "temizleyiciler"dir. Kolayca anlaşılabileceği gibi, sürekli temizlik yapan kişilerdir. Mikroplardan veya kirlilik hissinden kaçınmak için sürekli her yeri süpürebilir, ovalayabilir ve dezenfekte edebilirler. Temizleme eylemi, takıntılı düşüncelerini geçici olarak yatıştırsa da, kısa süre sonra, önceki seferden daha kapsamlı bir şekilde temizleme dürtüsüne geri dönerler.
Günde birkaç saatinizi temizliğe ayırıyorsanız, profesyonel yardım almayı düşünmelisiniz. Her şeye rağmen ve takıntılı bir şekilde temizlik yapmak psikolojik bir dengesizlik yaşanılabileceğinin bir işareti olsa da, mutlaka OKB ile bağlantılı bir işaret değildir. Obsesif temizlik anksiyete bozuklukları ile ilişkili olabilir.
3. Davranışı gözden geçirmek
Gözden geçirme davranışları, kişinin fırının açık olup olmadığını, kapısının açık veya kapalı olup olmadığını kontrol etmek için 3 ila 20 kez geri dönme ihtiyacı duymasından oluşur. OKB ile en sık bağlantılı kompulsiyonlardan biridir ve OKB'li kişilerin neredeyse yüzde 35'ini etkiler.
Diğer zorlayıcı davranışlarda olduğu gibi mantıksız bir zarar korkusu veya sorumsuzluk duyguları gibi bir dizi takıntıya yol açabilir.
Bazen bazı şeyleri kontrol etmemiz normaldir, örneğin gazı açık mı bıraktık yoksa arabayı düzgün kapatmış mıyız gibi. Ancak inceleme günlük hayatı olumsuz etkiliyorsa, örneğin işe geç kalmaya neden oluyorsa, OKB'nin açık bir işareti olabilir.
4. Sayı kalıplarına bağlı kalmak
Obsesif kompulsif nozukluğu olan bazı kişiler, bulaşık yıkamak veya merdiven çıkmak gibi günlük işlerini yaparken belirli sayı kalıplarına göre işler yaparlar veya zihinsel olarak sayarlar. Bu davranışlar, örneğin 7 sayısının uğurlu sayı olduğuna inanmak gibi batıl inançların veya mantıksız inançların tezahürleri olabilir ve bu da onları örneğin yaya geçidinden geçerken sadece yedi adım atmaya sevk edebilir. Bu tehlikeli olabilir.
Bu işaret endişe verici olabilir. Sayma, bazı durumlarda muhtemelen uygundur. Ancak OKB'si olan kişiler saplantılı bir şekilde ve olumlu hiçbir şeye katkıda bulunmadığı durumlarda tam tersini söylerler: Kendilerini tehlikeye atabilirler veya bu patolojik alışkanlık tarafından düşünceleri ele geçirilmiş olabilir. Sayılar ve sayma alışkanlığını kafalarından çıkaramazlar.
5. Organize isteği
OKB'si olan kişiler aşırı derecede organize olabilirler ve mükemmeliyetçiliğe eğilimlidirler. Her şey simetrik olarak veya mükemmel bir sırayı takip ederek düzenlenmelidir. Bu takıntı özellikle her şeyi sağlıksız bir oranda satın almaya neden olabilir.
Bir şeyleri sipariş etme ihtiyacımızın rasyonel olanın ötesine geçtiğini görürseniz yardım istemeniz gerekir. Masamızın iyi organize edilmesini istememiz doğal ve tamamen mantıklıdır, ancak tüm kurşun kalem ve tükenmez kalemlerin bazı mükemmeliyetçi kriterlere göre sipariş edilmesi gerektiğini hissedersek ve bundan endişe duyarsak, bir psikologla konuşmamız gerekebilir.
6. Şiddet korkusu
Hepimiz kendimizi fiziksel bütünlüğümüzün azalmasına neden olabilecek tehlikelere maruz bırakmamaya özen gösteriyoruz. Hepimiz az ya da çok şiddet içeren durumlardan ve tehlikelerden kaçıyoruz. Ayrıca zaman zaman kaza yapma ihtimalimizi de düşünüyoruz. Bu tür olumsuz düşüncelerden ne kadar kurtulmaya çalışırsak, çeşitli bilimsel araştırmalara göre o kadar çok bize gelirler. Ancak bu, özellikle bu düşünceleri ortadan kaldırmaya çalışabilen, başarısız olabilen veya kaderci fikirlerin tekrarlanmasından büyük ölçüde rahatsız olabilen OKB'li insanlar için geçerlidir.
Olumsuz düşünceler sadece OKB'li insanları etkilemez. Hepimiz onları oldukça sık yaşarız. Ancak OKB'nin işareti, kaza riski nedeniyle arabaya binmemek veya birilerini gaz sobası kullanma tehlikesi konusunda sürekli uyarmak gibi olası tehlikelerden kaçınmak için davranışlarda bulunmamızdır.
7. Yıkıcı cinsel düşünceler
Şiddet içeren düşüncelerde olduğu gibi, OKB'si olan kişiler cinsel konularda tekrarlayan düşünceler yaşayabilirler. Bu düşünceler onları rahatsız eder çünkü genellikle rahatsız edicidir ve tamamen istenmeyendirler. Örneğin, eşcinsel ilişkilere sahip olduklarını hayal edebilirler.
Bu saplantılı düşünceler çok üzücü olabilir ve OKB'si olan birinin cinselliğini riske attığını düşündüğü bazı insanlardan uzaklaşmasına neden olabilir. Bu, profesyonel destek almamız gerektiğinin bir işareti olabilir.
8. Romantik takıntı
OKB'si olan kişiler aynı zamanda romantik olarak yaklaştıkları kişilere karşı takıntılı düşüncelere sahip olmalarıyla da karakterize edilir. Ve bazen bu semptomu arkadaşlarına, iş arkadaşlarına ve diğer tanıdıklarına karşı da gösterebilirler. Örneğin, eşlerinin sadakati hakkında yanlış bir söylentiyi yenemeyerek romantik bir ilişkiyi bozma noktasına kadar saplantılıdırlar.
Bu psikolojik sorun, belirsizlikle baş etmede rahatsızlık olarak yansıyabilir ve birçok kişisel ilişkiyi mahvedebilir.
Ayrılıklar stres ve üzüntülü bir durum oluşturur ve herkes bu durumu yaşayabilir. Ancak OKB'nin işareti, bu düşünceler zihnimizde biriktiğinde ve aşırı bir suçluluk, başarısızlık veya korku duygusu yarattığında ortaya çıkar.
9. Sürekli sorma ihtiyacı
OKB'si olan bazı kişilerin kaygılarını hafifletmeye çalıştıkları yol, davranışlarının başkaları tarafından görülüp görülmediğini veya rahatsız edici olup olmadığını kendilerine yakın olanlara sormaktır. Bir toplantı sırasında kendilerini çok endişeli ve rahatsız hissedebilirler ve kendilerini güvende hissetmek için belirli zorlamalara veya ritüellere başvurabilirler.
Sürekli sorularla kaygılarını yatıştırmak için bir arkadaşını kullanan kişilerde OKB olabilir.
10. Görünüşünden nefret etme
Beden Dismorfik Bozukluğu (BDB) olan kişiler genellikle OKB yaşarlar. BDB'li insanlar, vücutlarının asimetrik, orantısız veya basitçe çirkin olduğunu düşündükleri bazı özelliklerine takıntılı bir şekilde takılırlar. Bu obsesif düşünceler, Obsesif Kompulsif Bozukluğu olan kişilerin yaşadıklarına oldukça benzer. Aslında, bunlar genellikle birbirine bağlı ve aynı anda gerçekleşen bozukluklardır.
Bu, elbette, fiziğinin herhangi bir bölümünü sevmeyen birinin BDB yaşadığı anlamına gelmez. Ancak BDB'li bireyler OKB'nin özelliklerini geliştirebilir. Bu sözde fiziksel kusurun günlük rutininiz ve psikolojik dengeniz üzerindeki etkisi kayda değer ise, psikolojik yardım almanız gerekecektir.
Daha Fazla Yorum Yükle
0 Yorum Yapılmış