Uyuz belirtileri ve tedavi yöntemleri

Uyuz hastalığı, her yıl yaklaşık 100 milyon kişiyi etkiliyor. Çok kaşıntılı ve bulaşıcı paraziter bir deri hastalığı olan uyuza dair açıklamalarda bulunan Dermatoloji Uzmanı Doç. Dr. Filiz Topaloğlu Demir, hastalığın belirtilerini anlatarak, tedavi yöntemlerini sıraladı.

YAKIN TEMASLA BULAŞIYOR

Uyuz, yılda yaklaşık 100 milyon kişiyi etkileyen yaygın bir halk sağlığı sorunudur. Kadın erkek ayrımı yapmadan her iki cinste, tüm yaş gruplarında, tüm sosyoekonomik düzeylerde ve tüm etnik gruplarda görülebilir. Özellikle bakımevleri, kışla, okul ve yurtlar gibi toplu yaşanan yerlerde daha sık görülür. Hastalık kişiden kişiye yakın temasla, genellikle 15-20 dakikalık bir temas süresinde bulaşır. Tokalaşma gibi kısa süreli temaslar ile bulaşmadığı düşünülmektedir.

İnsan gözü ile fark edilemeyen Sarcoptes Scabiei dişi akar yaklaşık 0,4 mm boyutundadır. Deri yüzeyinde çiftleştikten sonra, erkek akar ölür ve dişi, dört ila altı hafta boyunca yumurta bıraktığı derinin altına gömülür. Yumurta üretimi günde bir ila üç yumurta oranında gerçekleşir ve yumurtalar bırakıldıktan iki ila üç gün sonra larvalar ortaya çıkar. Larvalar yaklaşık iki hafta içinde olgunlaşır ve yeni akarlar çiftleşmek ve çoğalmak için yuvayı deri yüzeyine kadar keser. İlk istila ile birlikte, akar dışkısına karşı ortaya çıkan duyarlılık reaksiyonu sonucu görülen uyuz bulguları, altı haftaya kadar gelişmeyebilir ve bu süre zarfında, başta aynı evde yaşayanlar olmak üzere uyuz hastası ile teması olan diğer kişiler de enfekte olabilir. Egzama başta olmak üzere kıl kökü iltihapları, böcek ısırıkları, mantar enfeksiyonları gibi pek çok deri hastalığı ile karışabildiği için tanısı gecikebilir.

UYUZ BELİRTİLERİ

Özellikle geceleri ve sıcaklıkla artan kaşıntı, uyuz hastalığının en önemli belirtisidir. Bulgular ve şikayetler, el parmak araları, el bileğinin iç kısmı, koltuk altları, bel, kalça, ayak ve ayak bileğinde daha şiddetlidir. Kadınlarda özellikle meme ucu ve çevresi, erkeklerde genital bölgede kaşıntı olması uyuz için tipiktir. Sıklıkla parmak aralarında ve el bileğinde görülen, 1-10 mm uzunluğundaki tünel olarak adlandırılan beyaz, kırık çizgi şeklindeki oluşumlar en belirgin bulgusudur. Bunun dışında deride kaşıntı izleri, kaşıntılı kabarıklıklar, içi şeffaf su ile dolu, milimetrik, inci tanesi şeklindeki kabarcıklar ve egzama benzeri kaşıntılı, kepekli kızarıklıklar bulunabilir.

TEDAVİ KİŞİYE ÖZEL OLMALI

Uyuz hastalığı olan kişiler dışında, hastaların temas ettiği eşyaların da bulaştırıcı olduğu biliniyor. Sarcoptes Scabiei akarının dış ortamda uygun şartlarda 8 güne kadar canlı kalabildiği ve tedavi olan kişilerde bile yeniden hastalığa yol açabileceği gösterildi. Eşyalardan dişi akarın ve yumurtaların yüzde 100 yok edilmesi için 50 derece ve üzerinde 10 dakika ve üzeri yıkama ve sıcak bir kurutucuda kurutma ya da -10 derecede en az 5 saat dondurulması gerekiyor. Bu işlemlere tabi tutulamayan eşyalar ise 8 gün kadar plastik torbalara konularak kaldırılmalı.

Tedavi hekim tarafından hastanın yaşına, gebelik ve emzirme gibi özel durumuna ve hastalık şiddetine göre kişiye özel olarak planlanır. Permetrin içeren krem ve losyonlar, kükürtlü karışımlar sıklıkla kullanılan topikal tedavilerdir. Tedaviye başlamadan önce tırnakların kısa kesilmesi, keselenerek banyo yapılması başarılı bir tedavi için çok önemlidir. Topikal tedavilere yanıt vermeyen, dirençli hastalarda paraziti öldürmeye yönelik ağızdan ilaçlar verilmektedir. Aynı yaşam ortamını paylaşan herkesin, o anda aktif şikayetleri olmasa bile eş zamanlı tedavi edilmesi gerekmektedir. Bir diğer önemli nokta ise tedavi süresince, yaklaşık olarak 6 hafta, misafirliğe gidilmemesi ve eve misafir davet edilmemesidir. Doğru bir tedaviye rağmen kaşıntı ve hastalık bulguları 2 ila 6 haftaya kadar devam edebilir. Tekrarlayan uygulamalar gerekebilir.

SOSYAL MEDYA KÜRLERİNE DİKKAT

Sosyal medyada uyuza karşı etkili olduğu iddia edilen çamaşır suyu, kül, sarımsak, karbonat, sirke gibi karışımların uygulanmaması gerekiyor. Uyuz tedavisinde sadece şikayetleri olan kişinin tedavisinin yeterli olmadığı unutulmamalıdır. Bireysel olarak uygulanan, yeterli bilimsel kanıta sahip olmayan bu tarz uygulamalar ile hastalar başlangıçta kısmen rahatlasa bile, doğru ve yeterli bir tedavi almadıkları için zaman kaybetmekte ve hastalığın çevrelerinde bulunan, temas halindeki diğer kişilere yayılmasına neden olmaktadır. Ayrıca bu tarz uygulamaların kontrolsüz ve bilinçsiz bir şekilde uygulanması, deriyi kurutarak, egzamalara ve dolayısıyla kaşıntılara neden olabilmektedir. Bu durum hastalarda tanıda gecikmelere, yanlış tanılara, deri yapısı bozulduğu için de tedavide zorluklara yol açmaktadır. Kükürtlü sabunlar, tıbbi tedaviye ek olarak, tedavi öncesi ve sonrası banyo ve keseleme işlemleri sırasında kullanılabilir.