Üniformalar neden hakî renk oldu

Vakanüvis

Dünyada devletler var olduğundan itibaren ordular da var oldu. Ordularda yer alan asker ve subaylar ise görevlerinin durumuna göre kıyafetler giyiyor, bu kıyafetler de çok değişik renklerde olabiliyordu. Askerî kıyafetlerin gösterişli olması önceleniyor, çok renkli ve değişik aksesuarlarla donatılmış,  başlıklarla daha da heybetli olmasına dikkat edilmiş kıyafetlerin düşman üzerinde moral bozukluğuna yol açması da bekleniyordu.

ATEŞLİ SİLAHLARA HEDEF RENK

Askerlere ilişkin bu kıyafet tercihi, “klasik devirler”in ağırlıklı olarak “kılıç kalkan”la yapılan savaşlarında fazla bir soruna yol açmıyordu.  Ancak teknoloji ilerleyip, ateşli silahlar bulununca bu renkli, parlak, gösterişli giysileri giyen askerler, çok uzaktan bile iyi birer hedef olmaya başlamıştı. Askerî strateji ve teknolojiye kafa yoranlar, “en uygun renk, sade kıyafet ve gerekli minimum teçhizat” konseptini geliştirdiler. Napolyon Savaşları, bu yönde arayışların görüldüğü ilk modern dönem savaşları olarak tarihe geçti.

“KIRMIZI URBALILAR”, KOLAY HEDEF OLUNCA HAKÎ RENGİ BULDULAR

Aslında kamuflaj denemeleri ilk olarak askerler tarafından değil, avlayacakları hayvanların kendilerini fark etmelerini önlemek için avcılar tarafından yapılmıştı. Ancak bunlar münferit sayılabilecek denemelerdi.

Kurumsal anlamda askerî üniformalarda hakî rengin kullanılması ise ilk kez İngilizler’de görüldü. Sömürge faaliyetleri için Hindistan’da bulunan İngiliz kuvvetleri, 1850’li yıllarda bu rengi seçmişlerdi. İngilizler, Hindistan’a geldikleri ilk zamanlar, klasik giysileri olan kırmızı ya da beyaz renkli üniformaları giyiyorlardı. Amerikan iç savaşında görev yapan İngiliz askerlerine “kırmızı urbalılar” denilmesine de yol açan bu giysiler, Hindistan’da da tercih ediliyordu.

Ancak Amerika’daki savaş günlerine kıyasla gelişen silah teknolojisi sonucunda uzun namlulu tüfekler giderek yaygınlaşıyordu. Bu durum da, hem kırmızı hem de beyaz üniformaları giyen İngilizlerin artık uzaktan kolay hedef haline gelmesine neden oluyordu.

ÜNİFORMALARI TOZ VE ÇAMURA BULADILAR, ÜZERİNE ÇAY DÖKTÜLER

Bu soruna çözüm arayanlar arasında, Britanya ordusundan Hary Lumsden de vardı. Lumsden; İngiliz askerlerinin cephede, devriye yaparken ya da şehir içerisinde, kıyafetlerinin en az farkedilir olması için denemelere başladı.  Üniformaların üzerine toz ve çamur süren, biraz da çay döken Lumsden, böylece giysilerin renklerini gölgeli kahverengiye dönüştürmüştü. İngiliz üniformaları artık “araziye uymuştu”. Toprak rengine çalan bu üniformalara da, Hintçe toprak rengi anlamına gelen “khaki” adı verilmişti. “Khaki”, Türkçe’ye de “hakî” olarak geçmişti.

Üniformalarla ilgili bu buluştan sonra tekstil sanayii, “khaki” renkli kumaşlar üretmeye başladı.  Yirmi yüzyılın başlarında itibaren de sadece renkteki değişiklikle yetinilmeyerek, desen çalışmalarına da girişildi. Hakî asker üniformalarının üzerine, “toprak, sarı ve kahve tonlarda bitki ve yaprak desenleri” görüntüsü veren desenler işlendi.

ORDULAR, KAMUFLAJ DESENLERİ İÇİN RESSAMLARLA ÇALIŞTI

Bu arada, tekstil teknolojisinin henüz istenen yumuşaklıkta büyük ölçekli, seri üretim kumaş yapamaması başka arayışları da tetikledi. Özellikle Birinci Dünya Savaşı’nda kullanılan kumaşlar çok sertti, dolayısıyla askerlerin hareket kabiliyetini kısıtlıyordu.

Araştırmalar sonucunda 1932 yılında pamuktan üretilen “cramerton” ismi verilen üniforma geliştirildi. “Cramerton”, dayanıklılığı ve içinde kolayca hareket edilebilmesi gibi avantajlarından dolayı İkinci Dünya Savaşı’nda, ABD ve İngiliz ordularında en yaygın kullanılan arazi elbisesi haline geldi. İngiliz ve Fransız orduları, kamuflaj desenlerini oluşturabilmek için ressamlarla işbirliği de yapmışlardı. Hatta dünyaca ünlü İspanyol ressam Pablo Picasso’nun ordu giysilerini görünce, “Bunlar benim desenlerim” diye tepki gösterdiği rivayet edilir.