Türkiye'nin en genç genel müdürü ve 12 yıl ile en uzun süre görev yapmış üçüncü başbakanı olan Süleyman Demirel, Isparta'nın Atabey ilçesine bağlı İslamköy'de 1924 yılında doğdu.
Hacı Yahya Demirel ile Hacı Ümmühan Demirel'in oğlu olarak dünyaya gelen Demirel, ilköğrenimini doğduğu köyde, ortaokul ve liseyi Isparta ve Afyonkarahisar'da bitirdi.
AMERİKA'DA İHTİSAS YAPTI
Şubat 1949'da İstanbul Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi'nden mezun olan Demirel, aynı yıl Elektrik İşleri Etüd İdaresi'nde göreve başladı. Önce 1949-1950, daha sonra Amerika Birleşik Devletleri'nde barajlar, sulama ve elektrifikasyon konularında ihtisas yaptı.
31 YAŞINDA GENEL MÜDÜR OLDU
Türkiye'ye dönüşünde, 1953 yılında Seyhan Barajı inşaatı başladığında proje mühendisi iken Başvekil Adnan Menderes'in dikkatini çekerek 1954 yılında Devlet Su İşleri (DSİ) Genel Müdürlüğü'nde Barajlar Dairesi Başkanlığı'na atandı. 1955 yılında da DSİ Genel Müdürlüğü'ne tayin edildi.
KÖPRÜ İÇİN GELEN ABD'Lİ FİRMAYA TEMSİLCİLİK
Askerliğini yapmak üzere 1960 yılında genel müdürlük görevinden ayrılan Demirel, askerden döndükten sonra 1962-1964 yılları arasında serbest müşavir-mühendis olarak çalıştı.
Aynı yıllarda Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nde inşaat mühendisliği alanında dersler verdi. Boğaziçi Köprüsü'nün ilk projesini (1954) hazırlayan, ABD'nin uluslararası mühendislik ve müteahhitlik firması Morrison Knudsen Inc.in Türkiye temsilciliğini üstlendi.
SİYASETE ADALET PARTİSİ İLE BAŞLADI
Demirel, siyasal yaşamına, 1962 yılında, Adalet Partisi Genel İdare Kurulu üyeliği ile başladı.
AP'lilerin af kampanyası sonucunda eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar'ın 22 Mart 1963'te şartlı olarak serbest bırakılmasının ardından Ankara'da meydana gelen olaylar sırasında AP genel merkezinin saldırıya uğraması üzerine aktif siyasetten çekildi.
"ŞAPKASINI ALIP KAÇTI"
Demirel'in bu tavrı yıllar sonra parti içindeki muhalifleri tarafından, "şapkasını alıp kaçtı" ya da "şapkasını bırakıp kaçtı" diye aleyhinde propagandaya dönüştürdüldü.
SİYASETE GERİ DÖNÜŞ
Demirel bu dönemde Amerikan Morrison firmasının Türkiye temsilcisi olarak, parti başkanı Emekli Orgeneral Ragıp Gümüşpala vefat edene kadar müteahhitlik yaptı.
Gümüşpala'nın ölümünden sonra parti içi bunalım sırasında yeniden siyasete döndü. 28 Kasım 1964 tarihinde yapılan Adalet Partisi genel kongresinde 1679 oydan 1072'sini alarak genel başkan seçildi.
1965'TE BAŞBAKAN OLDU
10 Ekim 1965’te yapılan genel seçimlerde başında bulunduğu Adalet Partisi, yüzde 52 oy alarak tek başına iktidar oldu. Bu seçimlerde Isparta Milletvekili olarak parlamentoya giren Demirel, Türkiye’nin 12. başbakanı olarak hükûmeti kurdu. Bu hükûmet 4 yıl sürdü. Birinci Demirel hükümetinde ülke 68 öğrenci olaylarıyla sarsıldı.
İKİNCİ DEMİREL HÜKÜMETİ
10 Ekim 1969 tarihindeki genel seçimlerde de Adalet Partisi %48 oy alarak yine tek başına iktidar oldu. İkinci Demirel hükümetinde olayların önüne geçilemedi.
1965 ile 1971 arasındaki Süleyman Demirel'in başbakan olduğu dönemde Boğaziçi Köprüsü, Ereğli Demir Çelik İşletmeleri ve Keban Barajı gibi büyük yatırımlara imza atıldı.
Bu dönemde Türkiye’de enflasyon %5, kalkınma hızı %7 idi. Bu kalkınma hızı Japonya’dan sonra petrol ülkeleri dışında, dünyanın ikinci yüksek kalkınma hızıydı.
12 MART MUHTIRASI VE İSTİFA
Bu döndemde eski Demokrat Parti mensuplarının siyasi haklarının iadesi sorunu nedeniyle Celal Bayar çevresindeki Adalet Partisi milletvekilleri istifa ederek Demokratik Parti'yi (1970) kurdular. Bu konuyu da kullanan Milli Demokratik Devrimciler, 9 Mart 1971 darbe teşebbüsüne kalkışınca 1971 yılında 12 Mart muhtırası ile askeri darbe yapıldı.
Demirel istifa etti, Nihat Erim hükümeti kuruldu.
11 YIL ARADAN SONRA İKİNCİ PARTİ
14 Ekim 1973 genel seçimlerinde, siyasi rakibi olan Bülent Ecevit'in liderliğindeki Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Demirel'in AP'sinden daha çok oy aldı, böylece AP 11 yıl aradan sonra CHP'nin karşısında ikinci parti durumuna düştü.
1977'DE TEKRAR BAŞBAKAN OLDU
1975 yılında kurulan birinci Milliyetçi Cephe hükümetinde, “AP-MSP-MHP-CGP” koalisyonunda tekrar Başbakan oldu.
1977 seçimlerinde de en çok oyu alan parti CHP olduğu halde hiçbir parti tek başına hükümet kuramıyodu. 1977 yılında kurulan ikinci MC hükümetinde, “AP-MHP-MSP” koalisyonunda başbakanlık yaptı.
Güneş Motel Olayı diye adlandırılan operasyonla CHP, Adalet Partisi'nden seçilen 13 milletvekilini bakanlık vaadiyle transfer ettikten sonra 2. MC düştü.
1979 YILINDA TEK BAŞINA İKTİDAR
1978 başında Ecevit tek başına iktidar oldu. AP’den transfer edilen milletvekillerinin çoğuna bakanlık verildi. Ambargonun getirdiği sıkıntılar, enflasyon ve bir kısmı Türk Gladio’su tarafından organize edilen anarşik olaylar (özellikle kontr-gerilla tarafından tertiplendiği iddia edilen Kahramanmaraş olayları) Ecevit iktidarının halkın nezdinde güvenini kaybetmesine neden oldu.
1979 ara seçimlerinde devrimci grupların da boykot etmesiyle Demirel tek başına iktidar oldu.
12 EYLÜL'DEN SONRA TUTUKLU KALDI
1971 muhtırası ile 1980 darbesi arasında 1975, 1977 ve 1979 yıllarında 3 defa koalisyon hükümeti kuran Süleyman Demirel, 12 Eylül darbesinden sonra bir müddet Zincirbozan askeri tesislerinde tutuklu kaldı.
1987’ye kadar 7 sene yasaklı olarak siyaset dışı kaldı. 6 Eylül 1987’de yapılan halk oylaması ile siyasi yasaklar kaldırıldı ve 24 Eylül 1987 tarihinde, Doğru Yol Partisi Genel Başkanlığı’na seçildi.
DEMİREL TEKRAR TBMM'DE
29 Kasım 1987’de yapılan genel seçimlerde Isparta Milletvekili olarak tekrar TBMM’ye girdi. 20 Ekim 1991 tarihinde yapılan genel seçimler sonrasında da, DYP ile Sosyal Demokrat Halkçı Parti’nin bir araya gelerek koalisyon kurduğu 49. T.C. Hükümeti’nde Başbakan olarak görev aldı.
TÜRKİYE'NİN 9.CUMHURBAŞKANI
16 Mayıs 1993 tarihinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Türkiye’nin 9. Cumhurbaşkanı olarak seçildi. Cumhurbaşkanlığı sırasında 1997 yılında gelişen 28 Şubat sürecinde postmodern darbe yapıldı.
Bu süreçte, Başbakanlık'tan istifa eden Necmettin Erbakan’ın yerine, arkasında TBMM çoğunluğu olan DYP lideri Tansu Çiller’i değil Anavatan Partisi Başkanı Mesut Yılmaz’ı Başbakan tayin etti, sonra da bu hükümetin güvenoyu alabilmesi için bir grup DYP milletvekilini partilerinden koparttı.
Cumhurbaşkanlığı görevini 2000 yılında dönemin Anayasa Mahkemesi Başkanı, kendisi gibi Afyon Lisesi mezunu olan Ahmet Necdet Sezer’e devretti.
Süleyman Demirel, Cumhurbaşkanlığı görevini tamamladıktan sonra aktif siyaseti bıraktı.
65 YILLIK EŞİNİ KAYBETTİ
Süleyman Demirel, 1948'de babası Hacı Yayha Demirel'in yeğeninin kızı Nazmiye (Şener) Demirel'le evlendi. Demirel 65 yıllık eşi Nazmiye Demirel'i Alzheimer hastalığı nedeniyle 27 Mayıs 2013'te kaybetti.
SÜLEYMAN DEMİREL MÜZESİ
Demirel'in memurluktan cumhurbaşkanlığının sona erdiği döneme kadar geçen sürede kullandığı eşyaların sergilendiği Süleyman Demirel Demokrasi ve Kalkınma Müzesi, Isparta'da 26 Ekim 2014 tarihinde açıldı.
17 Haziran 2015 tarihinde 9. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in, saat 02.05'te solunum yolu enfeksiyonu ve kalp yetmezliği nedeniyle hayatını kaybetti.
