- 6 Şubat 2023 depremlerinin ardından deprem konutlarının hızla teslim edilmesi, Türkiye'de ve dünyada başarı olarak görülüyor.
- 1975'teki Lice depreminde, konutların teslimi 30 yıl sürmüş; yardımların yerini bulmaması ve yetkililerin ihmalkârlığı süreci geciktirmişti.
- Lice halkı, dış yardımların gelmemesi ve yönetimle yaşanan sorunlar nedeniyle memnuniyetsizlik yaşamıştı.
AI özetimiz yardımcı oldu mu? Bize bildirin.
6 Şubat depremlerinin yarası hızla sarılıyor. Dün de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla Adıyaman’da düzenlenen 350 bininci konutun teslimi, kura çekimi ve toplu açılış töreni ile 45 bin 342 konut ve iş yeri daha vatandaşlara teslim edildi. Böylece deprem bölgesinde teslim edilen konut ve iş yeri sayısı 350 bin 178’e yükseldi.
Yüz yirmi bin kilometre karelik alanda; 11 il, 124 ilçe, 6 bin 929 köy ve mahallenin yıkıma uğradığı, 53 bin 537 vatandaşımızın vefat ettiği, 107 bin 213 vatandaşımızın da yaralandığı böylesi bir afetin ardından sergilenen bu performans, sadece ülkemizde değil dünya çapında da bir başarı hikâyesi. Eski yıllarda ise bir depremin yaralarını sarmak hiç de kolay değildi. 1975 yılında meydana gelen Lice depreminde yıkılan evlerin yerine yapılan deprem konutları ancak 30 yıl sonra teslim edilebilmişti.
RAMAZAN BAYRAMI'NIN ARİFE GÜNÜNDE OLDU
Doç. Dr. İrfan Yıldırım'ın Kurdiname Dergisi'nin Nisan 2024 sayısında kapsamlı bir makaleyle ele aldığı Lice depremi, 6 Eylül 1975'te Richter ölçeğine göre 6.9 büyüklüğünde gerçekleşmişti. Sekiz bin nüfuslu Lice'de, Ramazan bayramının arifesinde, öğle saatlerinde meydana gelen afette, can kaybı 2 bin 835, yaralı sayısı da 3 bin 339 olmuştu. Ölüm ve yaralanmaların çoğunun, evlerde bayram hazırlıkları yapan kadınlar ve yanlarındaki çocuklar olduğu ortaya çıkmıştı. Depremden, bölgedeki 193’ten fazla köy etkilenmiş, 8149’u aşkın ev yıkılmış, 8 bin 453 ev de hasar görmüştü.
DEMİREL VE ECEVİT "YENİ BİR LİCE YAPACAĞIZ" DEMİŞLERDİ
Depremin ardından bölgeyi ziyaret eden Başbakan ve Adalet Partisi Genel Başkanı Süleyman Demirel, "Yıkılanın yerine daha iyisini yapacağız. Yeni bir Lice yapacağız." demişti. Demirel'den birkaç gün sonra Lice'ye gelen CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit de benzer vaatlerle devletin gerekeni yapacağını belirterek, "Gözyaşlarının üzerine yeni bir Lice kurulacağını" söylemişti. Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk ise devletin gücünün Licelilerin yanında olacağını açıklamıştı.
YABANCI ÜLKELER YARDIM GÖNDERMİŞTİ AMA...
Deprem sonrasında birçok ülkeden Cumhurbaşkanlığı düzeyinde taziye mesajları iletilmiş, farklı devletler, kurumlar ve yardım kuruluşları tarafından önemli miktarlarda parasal yardım gönderilmişti. Ancak yapılan yardımların yerini bulmaması, yaşanan usulsüzlükler vb. olaylar, Lice'yi ayağa kaldırmada gereken hızı sağlayamamıştı.
Lice halkı, günlerce televizyon, radyo ve gazetelerden dış yardımlar konusunda bilgi sahibi olmuş ancak bu yardımların neden kendilerine ulaştırılmadığı konusunda yetkililerden doyurucu bir bilgi alamamışlardı. Lice Belediye Başkanı Halil Akgül, gönderilen yardımların yerine ulaşmadığını, çoğunluğunun da etraftan gelen çapulcular tarafından yağmalandığını açıklamıştı. Yapılan bir araştırmaya göre, bölgede 17 milyon dolarlık hasar meydana gelmiş, yabancı ülkelerden ise 16 milyon dolarlık yardım gelmişti.
Yıkılan birçok köye yardımlar zamanında götürülememişti. Yetkililer, halka verilen sözleri tutmamış, dahası derdini anlatmaya gelen vatandaşlara kötü davranılmıştı. Depremden dokuz gün sonra bile hala yıkıntılar arasında naaş aranmıştı. Sonrasında, "Yapılacak iş kalmadı" diye durdurulan çalışmalar, günler sonrasında yeni rastlanılan cesetler nedeniyle tekrar başlamıştı. Bu konuda öylesine sıkıntılı bir durum ortaya çıkmıştı ki, depremden bir yıl sonrasında bile enkaz altında kalanların olduğuna dair iddialar dillendirilmişti. Birçok aile, çocuklarını bulamadıklarını ısrarla dile getirmişlerdi.
LİCELİLER DİYARBAKIR'A YÜRÜDÜ
Depremi takip eden haftalarda yaşanan ihmalkârlıklar ve kamu yöneticilerinin kötü muamelesi, halk arasında büyük bir infiale yol açmıştı. Liceliler, 16 Kasım 1975 tarihinde, başta Kaymakamlık olmak üzere kalabalık gruplar halinde resmi dairelere gitmişlerdi. Ayrıca, üç gün süren bir yürüyüşle Diyarbakır merkeze bir yürüyüş de düzenlenmişti. O dönemde PKK terör örgütünü kurmak üzere çalışmalarını sürdüren gruplar, halktaki bu hoşnutsuzluğu sık sık provoke etmişlerdi. Olaylar büyüyünce Lice'ye giriş çıkışlar yasaklanmış, çadır ve gıda dağıtımı sırasında çıkan arbedede de bir kişi hayatını kaybetmişti.
10 BİN LİRALIK GEÇİCİ EVLER DEPREMZEDELERE 28 BİN LİRAYA SATILDI
Halka dağıtılması planlanan geçici konutlar da birçok spekülasyona yol açmıştı. Licelilerin "baraka" adını taktığı bu evler, bütün yetersizliklerine rağmen yine de partizanlıkla dağıtılmıştı. Süreçte aracılar türemiş, bu nedenle de maliyetler artmıştı. Böylece, aslında 10 bin liraya inşa edilen geçici konutlar, ihale sonucunda devlet tarafından müteahhitlerden 28 bin liraya satın alınmıştı. Evler, kalitesiz malzemeler, 5 ile 10 cm kalınlığında ve içi boş suntalardan yapılmıştı.
HAYVANCILIK YAPAN KALABALIK AİLELERE 50 M2'LİK AHIRSIZ EVLER
Geçici konutların beş yıllık olduğu belirtilmiş, ancak bir süre sonra evlerin kalıcı olduğu açıklanmıştı. Standart olarak 50 metrekarelik yapılan bu konutlar, bölgenin geniş aile yapısına uygun olmayışlarıyla tepki toplamıştı. Ayrıca, ailelerin geçim kaynağının hayvancılığa dayalı olmasına rağmen ahır ve benzeri hayvan barınaklarının yapılmaması da bir başka sorun olarak ortaya çıkmıştı. Bu arada, evlerin çarşıya uzak olması da şikayetleri artırmıştı.
TEMELİ 2005 YILINDA ATILAN DEPREM KONUTLARI
Lice'deki depremin ardından yapılması planlanan konutlar için, inanılmaz bir gecikmeyle ancak 2005 yılında, AK Parti iktidarının ilk yıllarında temel atılabilmiş ve 2006 yılında da hak sahiplerine teslimat gerçekleştirilmişti. Bu uzun sürede "geçici" olduğu söylenen "baraka" evler, kalıcı hale gelmiş, geri kalan ihtiyaç sahipleri için ise deprem konutları birçok olumsuz faktörün de etkisiyle Lice'den 150 kilometre uzağa yapılmak durumunda kalınmıştı.
