Takıntı hastalığı (OKB) nedir, nasıl tedavi edilir

Bir Anksiyete (endişe) bozukluğudur. OKB kişinin istemediği halde tekrarlanan düşünceler, hisler, fikirler, takıntılar veya bir davranışı yapmaya doğru sürülmek olarak tanımlanabilir. Sıklıkla kişi, obsesif (saplantılı) düşüncelerinden kurtulmak için bir kompulsif (zorlayıcı) davranışı uygulamak durumundadır. Obsesif-kompülsif bozukluğu olan kişiler, kontrol edemedikleri yinelenen ve stres yaratan düşünceler, korkular veya görüntüler (obsesyonlar) nedeniyle huzursuz olurlar. OKB (Obsesif Kompülsif Bozukluk) belirtileri nelerdir?

Yaygın obsesyon belirtileri:

⦁Pislik veya mikrop bulaşmasından korkma

⦁Başkasına zarar vermekten korkma

⦁Hata yapmaktan korkma

⦁Rezil olmaktan veya sosyal açıdan kabul edilemez bir şekilde davranmaktan korkma

⦁Şeytanca veya günahkar düşünmekten korkma

⦁Düzen, simetri, kusursuzluk ihtiyacı

⦁Aşırı kuşku ve sürekli güvence ihtiyacı

Yaygın kompülsiyon belirtileri:

⦁Tekrar tekrar yıkanma, duş alma veya ellerini yıkama

⦁El sıkışmayı veya kapı tokmağına dokunmayı reddetme

⦁Kilit, ocak gibi şeyleri sürekli kontrol etme

⦁Rutin işleri yaparken içinden veya yüksek sesle sürekli sayı sayma

⦁Sürekli bir şeyleri belli bir biçimde düzenleme

⦁Belirli bir sıraya göre yemek yeme

⦁Genellikle rahatsız edici olan, akıldan çıkmayan ve uykuyu bölen kelimelere, görüntülere veya düşüncelere takılıp kalma

⦁Belirli kelimeleri, cümleleri veya duaları tekrarlama

⦁İşleri belirli bir sayıda yapma ihtiyacı

⦁Değeri olmayan şeyleri toplama veya biriktirme

HER TAKINTILI DÜŞÜNCE VE DAVRANIŞ OKB'MİDİR?

Yukarıdaki örnekleri okuduğunuzda aklınızdan "Temiz, tertipli ve düzenli olmanın; güvenlik amacı ile kapıları, pencereleri kontrol etmenin ne zararı var, bunlar hastalık mı sayılmalı?" şeklinde düşünceler geçebilir. Elbette bu davranışları günlük yaşamımızda yapıyoruz ve hastalık olarak sayılmamalıdır. Ancak tıbbi açıdan bu şekildeki düşünce ve davranışların hastalık sayılabilmesi için günlük işlevlerimizi etkileyecek, kısıtlayacak, bozacak kadar şiddetli ve yoğun olmalıdır. Mesela emin olmamıza rağmen tekrar tekrar ocağı kontrol etmemiz..

Obsesif Kompulsif Bozukluğu'n nedenleri tam olarak anlaşılamamıştır. Fakat temel teoriler şunlardır:

BİYOLOJİK

OKB vücudunuzun doğal kimyasında ya da beyin fonksiyonlarında görülen değişikliklerin bir sonucu olabilir. OKB'nin genetik bir bileşeni de olabilir fakat bu spesifik genler henüz aydınlatılamamıştır.

ÇEVRESEL

Enfeksiyonlar gibi bazı çevresel faktörler OKB'nin tetikleyicisi olabilir fakat bu konuda da daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

RİSK FAKTÖRLERİ

Obsesif Kompulsif Bozukluk riskini artırabilecek ya da tetikleyebilecek faktörler şunlardır: Aile Geçmişi... Obsesif Kompulsif Bozukluğu olan ebeveynler ya da aile üyeleri varsa hastalığa yakalanma riski artabilir.

STRESLİ YAŞAM ŞARTLARI

Travmatik bir olay yaşadıysanız ya da çok fazla stresli olaylara maruz kaldıysanız risk artabilir. Bu olaylar ani ve anlamsız düşünceleri, ritüelleri ve duyguları tetikleyebilir.

OKB NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Psikolojik hastalıklar arasında en ağır olanlarındandır. Mutlaka uzmana başvurulmalıdır. OKB günlük yaşam etkinliklerini ciddi olarak kısıtlayabilen, aile, meslek ve sosyal yaşamda önemli işlev kayıplarına yol açan, yaşam kalitesini düşüren bir hastalıktır.

Kronikleşme, yani müzmin hale gelme olasılığının yüksek olması tedavinin önemini arttırmaktadır. Tedavide kullanılan birkaç yöntem bulunmaktadır.

İLAÇ TEDAVİSİ

Özellikle Serotonin Geri Alım Engelleyiciler adı verilen bu grup ilaçlar OKB tedavisinde yaygın ve başarılı şekilde kullanılmaktadır.

Tedavinin ilk günlerinde hafif bulantı, baş ağrısı, uyku bozukluğu, midede huzursuzluk gibi geçici yan etkiler ile hastaların çoğunun dile getirmeye çekindikleri cinsel yan etkiler görülebilir. Ancak bu grup ilaçlar genellikle hastalar tarafından kolaylıkla kullanılan ve kullanımları sırasında bir sorun yaşanmayan ilaçlardır.

Etkilerinin görülmesi için iki hafta kadar beklemek gerekir. İlacın etkili olup olmadığına karar vermek için en az 10 hafta süre geçmesi beklenmelidir. Etkili olduğuna karar verilirse tedavinin gerekirse günlük doz arttırılarak en az iki yıl sürdürülmesi gerekir.

BİLİŞSEL- DAVRANIŞCI TEDAVİ

Obsesif hastalar kaygı verici düşünceler ile bu düşüncelerden kaçarak ve kaçınarak başa çıkmaya çalışırlar. Ne var ki düşüncelerden kaçmaya çalıştıkça bu düşünceler daha da artmakta ve böylelikle kısır bir döngü oluşmaktadır. Davranış tedavilerinde amaç hastayı kaygı veren ve kaygı oluşturduğu için kaçma ve kaçınma davranışlarına neden olan düşüncelerle (obsesyonlar) karşı karşıya getirmek ve bu karşılaştırmanın oluşturduğu kaygıyı azaltmak için devreye giren tekrarlayıcı davranışları (kompulsiyonlar) engellemektir. Hedef rahatsızlık veren düşüncenin oluşturduğu kaygıyı söndürmek ve alışma durumunun oluşmasını sağlamaktır. Bu şekilde yapılan tedaviye alıştırma tedavileri adı verilir.

Bilişsel tedavilerde ise amaç rahatsız edici düşüncelerin oluşturduğu sorumluluk algısını azaltmaktır. Sorumluluk biçiminde bir algılama olmadığında hastalar akla gelen rahatsızlık verici düşünceleri yansızlaştırmak ve etkisiz kılmak için tekrarlayıcı davranışlar gösterme ihtiyacı hissetmeyeceklerdir. Amaç düşünceleri gerçek gibi algılamayı azaltmaktır. Bu nedenle tedavide tehdit tehlike ve aşırı sorumluluk algılarının ne oranda gerçekçi olduğu ve hangi düşünce hataları sonucu abartılı tehdit ve tehlike algılarının ortaya çıktığı hasta ile birlikte araştırılır.

Bilişsel hataların belirlenmesinden sonra yeterince işlevsel olmayan bu düşüncelerin daha gerçekçi ve işlevsel olanları ile yer değiştirmesi sağlanır. Düşüncelerinin bir felaketle sonuçlanacağını düşünen hastalardan bu dü-şünceleri durdurmak yerine özellikle akla getirmeleri istenmekte ve ardından korkulan sonuçların oluşmadığını görmeleri tedaviye uyum sağlamakta önemli yararlar oluşturmaktadır.

Bilişsel ve davranışçı terapiler hem hastalığın tedavisinde hem de özelikle nükslerin önlenmesinde çok önemli bir yer tutmakta, tedavide bazen tek başlarına bazen de ilaç tedavileri ile birlikte kullanılabilmektedirler. Bilişsel davranışçı tedaviler tedavi seçenekleri arasında en önemli yeri tutmaktadır.

AİLE VE ARKADAŞLARA DÜŞEN GÖREVLER

OKB'li hastalar sıklıkla takıntılı düşünce ve davranışları çevredekiler tarafından fark edildiğinde, öğrenildiğinde nasıl karşılanacakları, ile ilgili endişe yaşarlar. Çoğu hasta ayıplanacağı, dalga geçileceği, küçük düşürülebileceği düşüncesi ile hissettiklerini paylaşmaktan ya da açığa vurmaktan kaçınır.

Hastalar, damgalanma kaygısı ile tedaviye hastalığın başlamasından çok uzun süre sonra gelebilmektedir. Aile üyeleri ve arkadaşları hastanın zaman zaman çevreye de huzursuzluk verecek düzeye varan takıntılı davranışlarının hastalar tarafından engellenemeyen, karşı koyamadıkları düşüncelerden kaynaklandığını bilmelidir, tedaviye uyum sağlanması konusunda yardımcı olmalıdırlar.