Kült eser Hababam Sınıfı'nın yazarı Rıfat Ilgaz'a dair
Özel İçerik

Fatma Hanım ve Hüseyin Vehbi Bey'in 7. çocuğu Mehmet Rıfat Ilgaz, 7 Mayıs 1911'de Cide'de dünyaya geldi. Yazar, Türk edebiyatına Hababam Sınıfı romanını kazandırdı. Yıllarca televiyonda da izleriz ve izlemeye de devam edeceğiz. Büyük yazarın hayatına ve eserlerine dair notlar...

Ilgaz, ilkokulun 5 yılını Cide, bir yılını ise Terme'de okudu. Ortaokula Kastamonu'daki ablasının yanında devam eden yazar, yatılı okuduğu Kastamonu Muallim Mektebi'nden 1930'da mezun oldu.

Ilgaz'ın gemicilik, gemi katipliği ve Düyun-ı Umumiye memurluğu görevleri yapan babası Vehbi Bey, 1928'de Terme'de yaşamını yitirdi.

Rıfat Ilgaz, 1931'de Bolu Maarif Müdürlüğünce Gerede'de ilkokul öğretmeni olarak atandı, ardından Akçakoca, Hendek ve Düzce arasında bir köy olan Gümüşova bucağına tayin edildi.

Kült eser Hababam Sınıfı'nın yazarı Rıfat Ilgaz'a dair

İLK EVLİLİĞİ

İlk evliliğini 1931'de öğretmen arkadaşı Nuriye Hanım ile yapan yazarın, 1932'de kızı Gönül dünyaya geldi. Ilgaz, 1933'te askere gitti ve askerdeyken eşinden ayrıldı.

Usta edebiyatçı, 1934'te soyadı almayana maaş verilmeyeceğinin açıklanması üzerine, hayatında büyük önemi olduğuna inandığı Kastamonu'yu simgeleyen Ilgaz soyadını seçti.

UZUN SÜRE VEREM TEDAVİSİ GÖRDÜ

Gazi Eğitim Enstitüsü'nde 1936-1938'de okuyan Ilgaz, Adapazarı'na Türkçe öğretmeni olarak atandı. Ancak verem olan yazar, rahatsızlığı ağırlaştığı için İstanbul'a gelerek, Yakacık Sanatoryumu'nda tedavi gördü.

Ilgaz, hastalığının tedavisi nedeniyle İstanbul'a tayin istemesinin ardından, 1939'da Karagümrük Ortaokulu'nda göreve başladı.

Aynı yıl öğretmen Rikkat Hanım ile evlenen usta kalemin, 1940'ta oğlu Aydın, 1946'da ise kızı Yıldız dünyaya geldi.

Kült eser Hababam Sınıfı'nın yazarı Rıfat Ilgaz'a dair

YAZILARI VE ÖYKÜLERİ YAYINLANDI

"Çığır", "Oluş", "Ulus", "Güneş", "Yücel", "Varlık", "Hamle" ve "Yeni İnsanlık" gibi çeşitli gazete ve dergilerde yazmaya başlayan Ilgaz, aynı yıllarda Hasan Tanrıkut, Sabahattin Kudret Aksal, Salah Birsel'le tanıştı.

Başarılı edebiyatçı, 1942'de A. Kadir ve Ömer Faruk Toprak ile Yürüyüş dergisinin kadrosunda yer aldı ve dergide Orhan Kemal, Sait Faik Abasıyanık, Cahit Irgat, İbrahim Abdülkadir Meriçboyu, Nazım Hikmet'le çalıştı.

HAPİS CEZASI ALDI

"Yarenlik" isimli ilk şiir kitabını 1943'te edebiyatseverlerle buluşturan Ilgaz, 1944'te yayınlandıktan 25 gün sonra toplatılan "Sınıf" adlı şiir kitabından dolayı 6 ay hapis cezası aldı. Hapisten çıktığında sağlığı iyice kötüleşen yazar, öğretmenlik işini ve İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü'nde başladığı öğrencilik hakkını kaybetti.

Hastalığı dolayısıyla İstanbul Validebağ Sanatoryumu'na yatan Ilgaz, 1947'de sanatoryumdan çıkarıldı.

Yaklaşık 8 yıl farklı hastanelerde verem tedavisi gören Rıfat Ilgaz, kendi yaşantısından yola çıkarak "Pijamalılar" romanını yazdı ve bu eserinde verem hastanelerinde yaşam mücadelesi veren hastaların hayatını, güldürü usulüyle kaleme aldı.

Kült eser Hababam Sınıfı'nın yazarı Rıfat Ilgaz'a dair

TOPLUMCU GERÇEKÇİ YAZAR

Yazılarında ve yaşamında toplumcu gerçekçi bir çizgi devam ettirmeye çalışan Ilgaz'ın, 1953'te yazdığı "Devam" adlı kitabı da toplatıldı. Yazıları ve şiirleri nedeniyle kovuşturmaya tabi tutulan Ilgaz, yaklaşık 5,5 yıl mahkumiyet alsa da hem hastalığından hem de af kapsamına girdiği için cezasının bir kısmını yattı.

İnceleme yazarı ve eleştirmen Asım Bezirci, "Papirüs" dergisinin 19. sayısında, şiirlerinde Faruk Nafiz Çamlıbel, Ahmet Kutsi Tecer, Halit Fahri Ozansoy gibi hececi şairlerin etkisinde kalan Ilgaz için, "Rıfat Ilgaz'ı çoğumuz oldum bittim 'toplumcu' şairi diye tanırız. Uzun bir süre 'toplumcu olmayan' şiirler de yazdığını bilmeyiz. Çünkü, bu tür şiirler eski dergilerin sayfaları arasında kalmıştır. Ilgaz, onları hiçbir kitabına almamıştır. Bundan ötürü de oldum olası, toplumsal konuları işleyen bir şair sayılmıştır. Oysa, Ilgaz'ın toplumcu bir şair olarak başarı kazanmasında bu şiirlerin de bir payı vardır." değerlendirmesini yapmıştı.

GAZETE ÇIKARDI

Rıfat Ilgaz, Aziz Nesin ve Esat Adil gibi isimlerle "Gerçek" gazetesini çıkardı. Necati Sözen'in sahibi olduğu "Adembaba" dergisinde 1952'de yazmaya başlayan usta yazarın, "Dolmuş", "Külah" ve "Taş" adlı popüler mizah dergilerinde de yazıları yayınlandı.

Öğretmenlik yaparken öğrencileriyle kendi çocukları gibi ilgilenen, daha sonra çocuk edebiyatında da eserler veren Ilgaz, öğretmenlik hayatındaki gözlemlerini eserlerine yansıttı.

HABABAM SINIFI EFSANESİ...

Ilgaz, 1952-1960'ta "Tan" gazetesinde düzeltmen, dizgici ve röportaj yazarı olarak çalışırken "Dolmuş" dergisinde "Stepne" takma adıyla "Hababam Sınıfı", "Bizim Koğuş" ve "Don Kişot" eserlerini dizi olarak okuyucuyla buluşturdu.

Oğlu Aydın'ın okul maceralarıyla "Hababam Sınıfı"nı oluşturan Ilgaz, öykülerine öğretmenlik anılarıyla gözlemlerini de ekledi.

Unutulmaz yazarın, 1959'da kaleme aldığı ve büyük üne kavuşturan "Hababam Sınıfı" kitabı, 1966'da oyunlaştırılarak Ulvi Uraz Tiyatro Topluluğu tarafından sahnelendi. Oyun, 1969'da İstanbul Tiyatrosu'nda yeniden sahneye koyuldu, 1975'te ise Ertem Eğilmez'in yönetmenliğinde beyaz perdeye aktarıldı.

Mehmet Saydur, "Rıfat Ilgaz'lı Yıllar" adlı anı kitabında, yaşadığı dönemde eğitim sisteminde gördüğü aksaklıkları ele alan Ilgaz'ın, "Hababam Sınıfı"nı yazma amacını şu sözlerle açıkladığını aktardı:

Kült eser Hababam Sınıfı'nın yazarı Rıfat Ilgaz'a dair

"EĞİTİM YERGİSİDİR"

"Hababam Sınıfı bir eğitim yergisidir. Mizah beyazdır, olumludur. Mizahta gülme ana öğe değildir. İsteyen ağlar, isteyen güler. Ben yergi yapıyorum, komedi bile düşünmüyorum. Hababam Sınıfı'nda üç şeyin yergisi yapılmıştır; kopyanın, ezberin, uydurma saygının. Benim mizahım düşündürmeye dayanır. Hababam Sınıfı'nda bize yakışmayan eğitimsel şeylerin yergisini yapıyorum."

Ilgaz, "Vatan", "Demokrat İzmir", "Yeni Gün", "Yeni Ulus" gazeteleri ile "Akbaba" dergisinde de yazılar yazdı. Daha sonra Sınıf Yayınları'nı kuran yazar, kendi kitaplarını buradan yayınladı.

Basın Şeref Kartı'nı 1970'te alan, 1974'te emekli olup doğum yeri olan Cide'ye yerleşen Ilgaz, 12 Eylül 1980 darbesinde yeniden gözaltına alındı.

Rıfat Ilgaz, "Yıldız Karayel" adlı eseriyle 1982'de "Madaralı Roman Ödülü" ve "Orhan Kemal Roman Ödülünü", "Ocak Katırı Alagöz" ile de 1987'de "Ömer Faruk Toprak Şiir Ödülü"nü aldı.

Yaşamı boyunca 5 kez evlenen Ilgaz'ın 4 çocuğu oldu.

Unutulmaz eserlere imza atan Ilgaz, 7 Temmuz 1993'te İstanbul'da vefat etti ve Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedildi.

"İNSAN SONRADAN MİZAHÇI OLMAZ, MİZAHÇI DOĞAR"

Ilgaz, "İnsan sonradan mizahçı olmaz, mizahçı doğar" düşüncesini savunurken, bir etkinlikte yaptığı konuşmada mizahi yönünü şöyle anlattı:

"Ben mizahçı olduğumu çok geç anladım. Neden? Hababam Sınıfı'ndan sonra baktım ki halk sevdi, gülmeye başlıyor, 'Ben kendimi yalnız şair zannederdim, mizahçıymışım da...' dedim, kendi kendime. Sonradan düşündüm acaba ben okuduğum edebiyat dalındaki hocalardan mı öğrendim bu mizahı?' Bir incelemeye başladım, şiirlerimi de aradım. Benim için yapılan bir toplantıda Ahmet Gülhan 'Mıstabey' şiirimi okudu. Herkes ciddi ciddi dinleyecek, belki de üzülecek... İkinci Dünya Savaşı'ndan, Almanlardan bahsediyorum şiirde... Baktım millet gülüyor. Ben bunu, çok trajik bir olayı anlatayım diye yazmıştım..."

"Şair" tarafına toz konduramadığı için ilk başlarda şiir haricindeki yazılarını takma ad kullanarak yazan Rıfat Ilgaz, bir röportajında ise mizahla alakalı şu ifadeleri kullandı:

MİZAH NEDİR

"Mizah diye bir yazı türü yoktur. Yazı türü romandır, öyküdür, köşe yazılarıdır, anılardır. Mektup bile bir yazı türüdür de mizah bir yazı türü değildir. Tür olsaydı tekniği olurdu. Mizah bir biçimdir. Topluma bakış açısıdır. Mizah şiir, öykü, roman olabilir. Tür değil, biçimdir. Mizacımızdan gelen bir özelliktir, bir çeşnidir. Yazı türleri beceri ve teknik ister. Bunları sağladın mı başarı tamdır. Mizah ne ister? Mizah insanın mizacından geldiği için bilgi değildir, edinilemez. Teknik de değildir. İnsanın yaradılışında bu özellik varsa mizah başarılı olabilir."

BAZI ESERLERİ...

Şiir: "Yaşadıkça", "Devam", "Üsküdar'da Sabah Oldu", "Soluk Soluğa", "Karakılçık", "Uzak Değil", "Güvercinim Uyur mu?", "Kulağımız Kirişte", "Çocuk Bahçesi (çocuk şiirleri)"

Hikaye: "Radarın Anahtarı", "Don Kişot İstanbul'da", "Kesmeli Bunları", "Al Atını", "Palavra", "Bunadı Bu Adam", "Tuh Sana", "Çalış Osman Çiftlik Senin", "Hababam Sınıfı Uyanıyor", "Hababam Sınıfı Baskında", "Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı"

Roman: "Hababam Sınıfı", "Bizim Koğuş", "Karadeniz'in Kıyıcığında", "Karartma Geceleri", "Meşrutiyet Kıraathanesi", "Apartıman Çocukları", "Hoca Nasrettin ve Çömezleri"

Tiyatro: "Hababam Sınıfı", "Hababam Sınıfı Baskında", "Hababam Sınıfı Sınıfta Kaldı", "Çatal Mata Kaç Çatal", "Abbas Yola Giden"

Hatıra: "Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra", "Yokuş Yukarı", "Biz de Yaşadık"

Çocuk Edebiyatı: "Bacaksız Kamyon Sürücüsü", "Bacaksız Okulda", "Bacaksız Paralı Atlet", "Öksüz Civciv", "Küçükçekmece Okyanusu", "Cankurtaran Yılmaz", "Kumdan Betona"