Zamanın esnediği bir ada: Sommarøy

Norveç’in kuzeyinde, Tromsø şehrinin yaklaşık 36 kilometre batısında, haritada küçük ama anlamı büyük bir nokta var: Sommarøy. Yaklaşık 300 kişinin yaşadığı bu ada; turkuaz denizi, sert rüzgârları ve beyaz kumsallarıyla tipik bir balıkçı kasabasına benzese de, onu dünyada eşsiz kılan şey aslında zamanla kurduğu bağ.

Burada insanlar çoğu zaman saate değil, güneşin açısına, gökyüzünün tonuna ve kendi iç ritimlerine göre yaşıyor. Ada son yıllarda “saatin işlemediği yer” olarak anılıyor. Çünkü Sommarøy’de zaman gerçekten biraz esniyor…

KÜÇÜK BİR BALIKÇI KASABASINDAN DÜNYAYA AÇILAN HİKAYE

Sommarøy, yüzölçümü yalnızca 0,41 km² olan eski bir balıkçı yerleşimi. Nüfusu resmi kayıtlara göre 300 civarı. Buna rağmen Tromsø bölgesinin en aktif balıkçılık merkezlerinden biri.

- En önemli geçim kaynağı ringa balığı. 

- Adada yüksek teknolojiye sahip bir işleme tesisi bulunuyor.

- İşlenen balıklar dondurulup dünyanın farklı bölgelerine ihraç ediliyor. 

Kişi başına düşen ihracat değeri düşünüldüğünde, Sommarøy ekonomik olarak küçük ama etkisi büyük bir ada. Son yıllarda turizm de ikinci sektör haline gelmiş durumda. Ada; butik oteller, kiralık kabinler, sessiz koylar ve kuzey ışıklarını izlemek için gelen ziyaretçileriyle tanınıyor.

69 GÜN BOYUNCA GÜNEŞ BATMIYOR

Sommarøy, Kuzey Kutup Dairesi’nin üzerinde yer aldığı için ışık döngüsü sıradan değil. Her yıl yaklaşık 18 Mayıs'tan 26 Temmuza kadar güneş hiç batmıyor; gece yarısı bile gökyüzü aydınlık kalıyor. Bu döneme “midnight sun” yani gece yarısı güneşi deniyor. 

Bu 69 gün boyunca ada bambaşka bir ritme giriyor:

- Gece 03.00'te denize giren çocuklar,

- Gece yarısı futbol oynayan gruplar,

- Sabaha karşı mangal yapan aileler,

- Öğlen uykusunu gece 02.00'de uyuyan aileler.

Tüm bunlar Sommarøy’de gayet normal. Çünkü vücut saati, güneşten farklı çalışsa bile, zaman kavramı esniyor. 

Kış aylarında ise tablo tersine dönüyor. Kasım sonundan ocak ayına kadar güneş ufuk çizgisinin üzerine çıkmıyor; bu döneme “polar night” deniyor. Tam karanlık demek değil bu; gökyüzünde derin mavi tonlar, loş bir alacakaranlık hakim. Ama asıl büyü, geceleri kuzey ışıklarının (Aurora Borealis) gökyüzünü doldurmasıyla başlıyor. 

'ZAMANSIZ ADA' KAMPANYASI VE GERÇEKLER

2019’da ada, dünyada ses getiren bir kampanya başlattı: “Sommarøy resmî olarak saat-özgür bölge ilan edilsin!” Haberler yayıldı, videolar çekildi, insanlar saatlerini adaya bağlayan köprüye asmaya başladı. Kısa süre sonra bunun bir pazarlama kampanyası olduğu ortaya çıktı. 

Ancak adalılar şu soruyu sordu: “Biz zaten saatsiz yaşıyorsak, bu neden sahte olsun?" Bugün resmi bir ‘zamansız bölge’ statüsü yok. Ama adaya gelen çoğu kişi burada zamanın gerçekten farklı aktığını söylüyor.

KÜÇÜK TOPLULUK GÜÇLÜ BAĞLAR

Sommarøy’un en belirgin özelliği, küçük bir topluluğun birbirine sıkı sıkıya bağlı olması. Yaklaşık 300 kişinin yaşadığı bu yerde, herkes birbirini tanıyor ve bağları çok güçlü. Ada halkının gündelik yaşamında hava durumu ve deniz, saatten daha belirleyici.

- Fırtına varsa, plan ertelenir.

- Gökyüzü açıksa, gece de olsa dışarı çıkılır.

- Kış gecelerinde ev buluşmaları ve ışık terapileri yapılır.

Bu anlamda Sommarøy, modern dünyanın takvim ve saat baskısına karşı sessiz bir itiraz gibi duruyor.

DOĞANIN SAHNESİ: BEYAZ KUMSALLAR VE KUZEY IŞIKLARI

Sommarøy, Kuzey Norveç’in soğuk sularında yer alıyor. Ada, bembeyaz mercan benzeri kumsalları ve turkuaz deniz rengi ile ünlü. Özellikle yaz aylarında ışığın açısı ve uzun süren gündüzler, suya bambaşka bir ton veriyor. 

Yapılabilecek aktiviteler:

- Gece yarısı sahilde yürüyüş

- Kayak veya kanoyla koyları keşfetme

- Küçük adacıklar arasında tekne turları

- Yaz ortasında "midnight sun" manzaralı piknikler

- Kışın kuzey ışıkları izleme turları

Tromsø bölgesi, kuzey ışıkları için zaten dünyanın en popüler noktalarından biri. Sommarøy ise hem kalabalıktan uzak hem de ışık kirliliğinin az olduğu bir konumda olduğu için, gökyüzünü izlemek isteyenler için adeta doğal bir seyir terası gibi. 

NORVEÇ'TE ZAMAN VE RUH SAĞLIĞI

Norveç, uzun kışları nedeniyle psikologlar tarafından “ışığın psikolojisi” üzerine araştırmaların en yoğun yapıldığı ülkelerden biri. Uzmanlara göre güneş ışığındaki değişim bile beyni doğrudan etkiliyor.

Bazı okullarda çocuklara “ışık döngüsüne göre yaşama” eğitimi veriliyor. Saat değil, güneş açısı ile uyanan öğrenciler var. Bu yaklaşım, Norveç’in zaman algısının yalnızca saatten ibaret olmadığını; ruh sağlığıyla doğrudan bağlantılı olduğunu gösteriyor. 

Sommarøy’de yaşamak kolay değil. Ada, dışarıdan huzurlu görünse de kış aylarında doğayla ciddi bir mücadele başlıyor. Ada halkı için bu ritim, yalnızca fiziksel değil aynı zamanda duygusal da.

• Sıcaklık –15°C’ye kadar düşebiliyor.
• Fırtınalı günlerde deniz ulaşımı ve balıkçılık duruyor.
• Marketler sınırlı çalışabiliyor.
• Gençlerin bir kısmı iş bulmak için Tromsø’ya göç ediyor.
• Uzun karanlık dönemlerde bazı kişilerde mevsimsel depresyon (SAD) görülüyor.

Buna rağmen adada birlikte yaşama kültürü çok güçlü. Bir ada sakini bu durumu şöyle özetliyor: “Burada tek başına yaşayamazsın. Hava soğuk olsa da insanlar sıcak kalmalı.”

YAVAŞ YAŞAMIN ADRESİ

Sommarøy’de yaşamak mümkün mü? Evet. Ama yalnızca doğaya değil, topluluğa uyum sağlayabilenler için. Ada büyük bir eğlence merkezi değil; daha çok doğayla uyumlu, sakin ve yavaş yaşamı tercih edenlerin adresi. Tromsø’dan adaya otobüs, araç veya tur şirketleriyle 40–60 dakikada ulaşmak mümkün.

Yerleşmeyi düşünenler için önemli bilgiler:

- Vize ve oturum: Norveç'e giriş için resmi izin gerekli. 

- Türk vatandaşları:  Vize + çalışma / eğitim izni şart.

- İş imkanları: Balıkçılık, turizm, küçük işletmeler ve dijital işler.

- Kira fiyatları:  7.000 – 10.000 NOK (24.000 – 35.000 TL) civarında.

- Ev almak:  Mümkün fakat topluluk uyumu çok önemseniyor.

Uzaktan çalışanlar için ise ada daha da cazip. Yazar, tasarımcı, yazılımcı gibi uzaktan çalışan biriysen, Sommarøy tam sana göre. Son yıllarda adaya bazı Avrupalı dijital göçmenlerin taşınması tesadüf değil.