Alman asıllı Yahudi yazar Stefan Zweig, çağdaş dünya edebiyatının en önemli yazarların başında geliyor. İkinci Dünya Savaşı başladığında kendisi için de bir sonun başlangıcıydı aslında. Adolf Hitler Yahudi ve muhalif avına çıkarken sıranın kendisine geleceğini elbette biliyordu. Kurbanlık koyun gibi boynunu uzatmayı tercih etmedi ve çok sevdiği karısı Lotte ile sevdiği ülkesinden kaçtı.
Yıllarca Avrupa'da yaşadı, pek çok ülke gezdi. Ama Hitler kabusu bütün Avrupa'yı sarmıştı; kaçış yoktu, çember daralıyordu. Zweig'in kaderi kara bir yazgıydı. Romanlar, hikayeler yazdı. Bu kitaplardan biri de Dünün Dünyası adlı biyografi-anı eseridir. Bu kitapta yaşadıklarını anlatan yazarın hayatından damıtılmış satırlardır elinizdeki kitap. Zweig, karısı Lotte ile intihar ettiğinde tarihler 1942'yi gösteriyordu...
Biyografi yazarı olarak belki de akla gelecek ilk isim, Zweig... Dünün Dünyası'da biyografilerden damıtılmış bir otobiyografi. İnsanı tuzağa düşürüyor.
Biz tam kendi hikayesini anlatacağını sanıyoruz, o kendine hafifçe değinip temas ettiklerinin hikayelerine geçiyor. Hikayesi hep kendinden fazlasını içeriyor. Zaten asıl niyetinin kendini anlatmak olmadığını daha kitabın açılışında açıklıyor:
"Kendimi önemli bir kişi olarak görmediğim için yaşamöykümü başkalarına anlatmak bana hiçbir zaman cazip gelmemiştir. Ana kahramanı, daha doğrusu odak noktası ben olan bir kitap yazma yürekliliğini gösterebilmem için, tek bir kuşağın yaşamak zorunda kaldığı olaylardan, felaketlerden ve çetin sınavlardan çok daha fazlası gerekliydi."
Zweig ve yazma yeteneği
Zweig yazma yeteneğini bu tevazusuyla örüyor, yazmak için kulak vermenin ön şart olduğu bir tarzda ustalaşıyor. Bir insan gibi bir çağ da kendini ancak onun kadar mütevazı birine bu kadar rahat açabilir.
Dünün Dünyası bir hesaplaşma kitabı değil, tanıklık kitabı: felaketin yükselişine tanıklık. Savaş karşıtı bir adamın faşizmin yükselişi karşısında naifçe tanıklığı. Her şey olup bittikten sonra dönemi yaşayan birini naif bulmak kolay elbette, hiç kimse hayatını olası tüm felaketleri hesap ederek yaşayamaz.
Zweig da her şeyin daha iyi olacağı umuduna sarılmak uğruna soru sormayı unutmuş ve gerçeğe gözlerini yummuş olan çağdaşlarını şu sözlerle eleştiriyor:
"Hitler bir konuşmasında tek bir defa barış sözcüğünü kullanınca, gazeteler sevinç çığlıkları atıp olup bitenleri unuttular ve Almanya’nın neden böyle çılgınca silahlandığını sormayı unuttular…"
"Milliyetçilik sarhoşluğuna kapılmadım"
Zweig, kitap boyunca geniş bir coğrafyaya tanıklık edebilmemizi sağlayan gezme aşkını, dar görüşlülüğü aşmak için bir fırsata çeviriyor:
"Milliyetçiliğin bu baş döndürücü sarhoşluğuna kapılmamış olmamı, asla özel bir korkuya ya da ileri görüşlülüğe değil, şimdiye kadarki yaşam biçimime borçluydum. Daha iki gün öncesine kadar ‘düşman bir ülkede’ bulunuyordum…"
Sıradan insanların hikayeleri
Ekonomik krizi fırsata çeviren ayyaşları da atlamamak lazım, onlar da yok resmî tarih kitaplarında. Komşu ülkesinin parasının değersizleşmesini oradan ucuza bir şeyler alma avantajına çeviren sıradan insanların hikayesidir Dünün Dünyası...
Ancak, gezmeyi sevmesi farklı hikayeler dinlemeyi bilmesiyle ilişkilendirilebilecek bu gezici entelektüel, son olarak kaçmayı deneyimlemek durumunda kalıyor.
Paris, İngiltere, İspanya, Belçika ve Hollanda’da yaptığım bu meraklı yolculuklar ve Çingeneler gibi oradan oraya gitmeler aslında güzeldi ve pek çok bakımdan da verimli olmuştu. Ama insan başta yolculuğa çıktığı, sonunda da geri döneceği sağlam bir yere ihtiyaç duyuyor. Bunu artık gönüllü olarak dolaşmadığım, aksine bir şeylerden kaçmak zorunda olduğum bugün her zamankinden daha iyi biliyordum."
"Ölümüne tanıklık"
Vatanı Avrupa’dan kaçmasının yıkıcı sonuçları oluyor. Onun –elbette otobiyografisinde yer almayan– intiharı da kelimenin kökensel anlamında bir şahadet, insanlığa karşı faşizmin yükselişine kendine hakikatten kaçma şansı bırakmayan– ölümüne bir tanıklık olarak değerlendirilebilir.
Kitap sayfası için iletişim:
ergul.tosun@ensonhaber.com
Daha Fazla Yorum Yükle
0 Yorum Yapılmış