Arkeoloji bilimini basit haliyle anlatan, geçmişimizi anlamamızı sağlayan en iyi güncel kaynaklardan Aktüel Arkeoloji Dergisi "savaşları" inceledi.
Derginin Yazı İşleri Müdürü Murat Nağiş, geçmişte yaşanan savaşların arkeolojik keşiflerle bulunan cesetler üzerinden keşfedildiğini söylüyor:
"Bugünün savaşlarını anlamak çok kolay olmasa da, savaşların sebebi ve sonuçlarına ilişkin tarihsel kaynaklar ve arkeolojik veriler bize çok fazla bilgi sunmakta. Homo Sapiens ile Neanderthal’ler arasındaki var olma savaşı, avcı toplayıcı toplumlar arasında kaynaklara sahip olma ile başlayan savaşlar, aslında günümüz savaşlarının sebeplerle çok benzer. Kaynaklara sahip olmak ve kaynakları korumak için güçlü kalmak."
ANTİK DOĞU'DA SAVAŞIN KÖKENİ
Derginin Ocak-Şubat 2018 sayısındaki bu dosya konusunda ilk savaşlara ilişkin bilgiler mevcut. En ilginç bölümü ise Orta Doğu ve Afrika'da yaşananlar. Sizler için "Antik Doğu'da Savaşın Kökeni" yazısının bir kısmını yayınlıyoruz:
KEMİK KALINTILARINDAN SAVAŞ TAHMİNLERİ
Savaşın ilk ortaya çıkış tarihini belirlemek son derece güçtür çünkü şiddet sonucu meydana gelen ölüm vakalarına dair bulgular, kesin olarak gruplar arası bir çatışma yaşandığı anlamına gelmez. Savaş konusu üzerine çalışan akademisyenler çoğunlukla kemik kalıntılarına odaklanarak, kemikler üzerinde tespit edilen travma izlerinin hangi silahlarla ilişkili olduğunu belirlemeyi hedefler.
TARİHTEKİ İLK SAVAŞ SUDAN'DA
Savaş ile ilişkilendirebilen en erken tarihli arkeolojik bulgulardan biri, Sudan’daki, MÖ 11.000 dolaylarına tarihlenen Jebel Sahaba mezarlık alanıdır. Mezarlıkta yer alan bireylerin önemli bir kısmı, yaklaşık yüzde 40’ı, şiddet sonucu hayatını kaybetmiştir. Jebel Sabaha mezarlık alanının keşfi, daha önceleri barışçıl olarak tanımlanan avcı toplayıcı toplulukların, çok da barışçıl olmadıklarını göstermiştir.
SAVAŞ ÇOK YAYGIN OLSAYDI TARIM ORTAYA ÇIKMAYACAKTI
Kimi akademisyenler yerleşik avcı toplayıcılıktan tarımcılığa geçişin yalnızca düşük düzeyde savaşların varlığı halinde gerçekleşmiş olabileceği görüşünde. Günümüzden 10 bin yıl öncesinde savaş eğer çok yaygın olsaydı, tarımın ortaya çıkışı belki de asla yaşanmayacaktı.
TÜRKİYE VE SURİYE'DE SAVAŞ YOK, BARIŞ VAR
Türkiye’deki Nevali Çori ve Suriye’deki Abu Hureyra gibi yerleşmelerde bulunan Neolitik Dönem iskeletleri üzerinde sivri ok uçlarına rastlanırken, Levant bölgesinde Erken Neolitik Dönem’e tarihlenen insan iskeletlerinde travma izleri oldukçu nadirdir. Dahası, Eriha’da ortaya çıkarılan 9 bin yıllık duvarlar ve büyük taş kulenin bir savunma sistemine ait bölümler olduğu görüşü, henüz genel anlamda kabul görmemiştir. Hatta, Eriha’daki büyük duvarların aslında kenti yağmacılardan değil, sel sularından korumak için inşa edildiği anlaşılmıştır. Anadolu’ya bakıldığında, Neolitik Dönem yerleşmelerinin etrafında sur duvarları bulunmadığı, bunun yanı sıra Nevali Çori ve Göbekli Tepe gibi kült merkezlerinin, barışçıl bir biçimde bir arada varoluşun göstergesi olarak, yerleşmeler arasındaki alanlarda kuruldukları görülmektedir.
TÜRKİYE'YE EN YAKIN SAVAŞ KUZEY IRAK'TA
Bununla birlikte Kuzey Irak’taki Qermez Dere yerleşmesinde bulunan çok sayıda kırık, sivri ok ucunun varlığı, bunların av amaçlı kullanılan objeler olmaktan çok, yerleşme içerisinde fırlatılmış objeler olduğuna işaret etmektedir. Kuzey Irak’taki bir diğer yerleşme olan Nemrik ise, etrafı vadilerle çevrili bir tepe üzerinde, son derece iyi savunulabilir bir alanda kurulmuştur. Nemrik’te bulunan çeşitli iskeletler üzerinde kemiklere gömülü halde tespit edilen ok uçları, uzak bir mesafeden gelerek yerleşmeye saldırıda bulunan birtakım kişilerin varlığına işaret etmektedir. Tüm bu bulgular bir araya getirildiğinde, meydana gelen şiddet olaylarının basit bir çatışma değil de savaş olabileceğine dair deliller ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla birçok akademisyen burada meydana gelen olayların Yakın Doğu’da savaşın en erken belirtileri olduğu düşüncesindedir.
Aktüel Arkeoloji'nin Mart-Nisan 2018 sayısında ise "İnanç ve Ritüeller" konusu işlendi. Kaçırmayın! aktuelarkeoloji.com.tr
